Nói lắp là một trong những tật về phát âm, có nhiều mức độ khác nhau nhưng đều gây ra những ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp  cho cả người lớn lẫn trẻ em. Trong nhiều trường hợp, nói lắp là do các yếu tố tâm lý tác động. 

Chúng ta đã biết bộ phim giành được giải Oscar năm nay ( 2011) là phim The King’s Speech – một bộ phim nói về tình trạng nói lắp của một hoàng tử sẽ lên ngôi vua nước Anh, và trong phim cũng đã cho thấy một số kỹ thuật can thiệp giúp cho ông vua giảm được tình trạng này. Điều này cho thấy, tuy nói lắp không phải là một tình trạng nguy hiểm nhưng nếu không được khắc phục thì sẽ có những ảnh hưởng rất lớn về khả năng giao tiếp.

Nguyên nhân:

Nguyên nhân gây ra tình trạng này chưa được xác định, nhưng các yếu tố hay được nhắc đến là:

– Chấn thương ở trẻ sơ sinh: Một số người cho rằng việc dùng forceps khi sinh nở hoặc trẻ bị va đầu vào vật cứng có thể gây tổn thương vùng Broca trong não (vùng phân tích vận động của lời nói), dẫn đến nói lắp.

– Do có bệnh: Có ý kiến cho rằng một bệnh nào đó của thai phụ có thể truyền cho con và gây tổn thương não thai nhi, trong đó có trung tâm ngôn ngữ. Hoặc trẻ nhỏ bị “tì vết” ở trung tâm này sau khi mắc bệnh ở não, màng não.

– Khủng hoảng tình cảm: Theo một số nhà khoa học, khủng hoảng tình cảm, chẳng hạn một cú sốc, có thể khiến trẻ nói lắp. Những dị tật tâm lý xã hội này theo thời gian sẽ trở thành thói quen.

Gần đây nhất, một nhóm nhà khoa học Đức đã chụp cộng hưởng từ não của 15 người bị tật nói lắp, so sánh 15 người nói bình thường và rút ra nhận xét: Ở người nói lắp có những đoạn tách rời vỏ não, cản trở lưu thông tín hiệu bình thường giữa các khu vực trong vùng kiểm soát ngôn ngữ.

Khắc phục:

Nói lắp xuất hiện ở các trẻ trai nhiều hơn trẻ gái gấp 3 lần. Dạng bất thường này thường phát triển trong giai đoạn bắt đầu tập nói. Khoảng 5-10% trường hợp mắc tật nói lắp khi mới nhập học và 1% sau tuổi dậy thì.

Có nhiều biện pháp như :

Phương pháp cổ điển: Mỗi ngày để 40-60 phút cho trẻ tập đọc và tập nói. Tập đọc một bài văn (mới đầu chọn bài ngắn), đọc thong thả, rõ từng chữ, nhưng phải lưu loát. Nếu trẻ lắp bắp, ngắc ngứ thì cho đọc lại. Cứ thế cho đến khi cả bài văn được đọc trơn tru. Đọc đi đọc lại cho tới khi trẻ thuộc lòng, gập sách vẫn đọc được. Mỗi ngày chỉ cần một bài. Sau một thời gian thì cho trẻ tập đọc bài dài hơn, rồi dần dần đọc bài dài hơn nữa.

Mỗi buổi đặt ra cho trẻ một câu hỏi ngắn và luyện trả lời cho lưu loát. Nếu trẻ nói lắp khi trả lời, yêu cầu nói lại cho tới khi lưu loát mới thôi, và lại tiếp tục câu hỏi khác.

Các bài tập đọc và câu hỏi thoạt đầu phải ngắn và đơn giản, không làm trẻ mệt óc. Để các buổi rèn luyện khỏi buồn chán, thỉnh thoảng cho trẻ tập đọc các mẩu chuyện cười và đặt các câu hỏi vui.

Phương pháp hiện đại: Một số nhà khoa học Đức đã lập một chương trình máy tính đặt tên là “bác sĩ lưu loát” để chữa tật nói lắp. Phương pháp này dựa trên nguyên tắc: Dù không thể chữa được nguyên nhân nói lắp, bệnh nhân vẫn hoàn thiện tốt khả năng nói lưu loát nhờ tập luyện liên tục. Bệnh nhân nói các cụm từ đặc biệt vào micro nối với máy vi tính, tăng giảm giọng nói trong giới hạn thời gian quy định. “Bác sĩ lưu loát” sẽ ghi nhận các lỗi sai trong phần phát âm, nhấn giọng, hơi thở của người đọc và lập hồ sơ. Điều này cho phép mỗi bệnh nhân tự chứng kiến sai sót của mình, làm lại lần nữa… Kết quả thử nghiệm cho thấy, ngay cả những người nói lắp nghiêm trọng vẫn có tiến bộ đáng kể.

Tuy không hoàn toàn khắc phục nhưng nếu can thiệp sớm ngay từ nhỏ và kết hợp nhiều biện pháp khác nhau như : Hít thở sâu – tập nói những chữ khó – tập hát và nhất là tạo sự tự tin cho trẻ trong các hoạt động hằng ngày sẽ giúp trẻ giảm bớt tình trạng này rất nhiều.

Lê Khoa ( ST )