Hội chứng Asperger là một loại rối loạn giao tiếp khá đặc biệt – Trẻ không có nhiều khó khăn về ngôn ngữ hay có các cử chỉ kỳ dị như trẻ Tự kỷ. Vấn đề của trẻ Asperger nằm trong các quan hệ xã hội – Hay nói cách khác là khả năng thích nghi với môi trường xung quanh của trẻ rất kém.

– Trẻ thường dễ bị bạn bè trêu chọc vì không hiểu được đâu là sự đùa giỡn, đâu là những vấn đề đúng đắn.

Hội chứng này cũng rất đa dạng về các biểu hiện của nó – Có những trẻ gặp khá nhiều khó khăn trong giao tiếp ứng xử và cả trong các hoạt động cá nhân, nhưng cũng có những em chỉ gặp một số khó khăn nhất định trong giao tiếp. Vì vậy, bố mẹ của trẻ hãy xem xét kỹ lưỡng những thái độ, phản ứng cũng như khả năng của con em để có những đáp ứng hay tác động phù hợp

Trong phạm vi gia đình bố mẹ có thể áp dụng một hay nhiều những nguyên tắc dưới đây :

 1.Khi trẻ gặp khó khăn về khả năng sắp xếp:

Trẻ có thể có khả năng học tốt, có trí nhớ hình ảnh tuyệt vời, nhưng lại không nhớ mang theo bút khi đi học, không nhớ thời hạn nộp bài. Trong trường hợp này, các phương pháp hỗ trợ nên được thực hiện bằng những hoạt động đơn giản và rõ ràng. Các giải pháp có thể là dán hình cây bút trên bìa sách ( hoặc dán hình ảnh những vật dụng mà trẻ hay quên trước mặt các em nơi bàn học ) hoặc Ghi rõ các danh sách bài làm phải nộp lên trên một cái bảng trong góc học tập của em. ( Đây được xem là Bảng nhắc nhở các hoạt động trong ngày )

Khi em nhớ những việc mà trước kia em thường xuyên quên, hãy khen em. Đừng coi thường hay rầy rà khi em thất bại. Thái độ giáo huấn bằng việc chê trách chẳng những không hiệu quả mà còn làm vấn đề tệ hơn. Em sẽ tin rằng mình không thể nhớ nổi phải làm gì, mang gì.

Những trẻ em nàycó thể có bàn học ngăn nắp nhất hoặc bề bộn nhất. Em nào bề bộn sẽ cần hỗ trợ để thường xuyên việc dọn dẹp hầu có thể tìm ra đồ đạc khi cần. Đơn giản, hãy nhớ rằng đối với em, bề bộn không phải là chọn lựa có ý thức. Em rất có thể không hề có khả năng sắp xếp gọn gàng nếu không được huấn luyện. Quá trình huấn luyện cho em khả năng sắp xếp nên có nhiều bước nhỏ : 1/ Dọn dẹp những gì trên mặt bàn – 2/ Xếp đặt gọn gàng các cuốn sách/vở trong ngăn kệ sách -3/ Xếp đặt các học cụ 4/ Xếp đặt bàn – ghế – đèn học – đồng hồ ..v.v

2.Khi trẻ gặp khó khăn với lối nghĩ trừu tượng.

Một số em có thể dần dà học được khả năng suy nghĩ trừu tượng, nhưng cũng có những em chẳng bao giờ học được. Khi cần sử dụng ý niệm trừu tượng, hãy vận dụng hình ảnh như hình vẽ, chữ viết, để bổ sung cho ý niệm ấy. Tránh hỏi những câu mù mờ như “Tại sao con lại làm thế?” Thay vào đó, hãy nói “Mẹ không thích khi con la hét lúc mẹ nhắc em phải ngồi học bài. Lần sau, hãy nói cho mẹ biết rằng con thấy bực bội. Có phải con làm thế vì không muốn học bài phải không? “Tránh hỏi những câu hỏi kiểu lý luận. Hãy thật rõ ràng – ngắn gọn khi giao tiếp với các em.

3.Khi hành vi cư xử không thích hợp (hoặc hành vi lạ) có vẻ gia tăng, có thể mức áp lực cũng đã gia tăng.

Đôi khi có hành vi mất kiểm soát vì một áp lực nào đó ( bị thày cô khiển trách/ vừa bị phạt xong …). Nếu tình trạng này xảy ra, hãy sắp xếp để hỗ trợ em bằng một số hoạt động cụ thể như cho em uống nước, hay đơn giản là ngồi xuống hít thở sâu và hướng em qua một môi trường thoải mái hơn.

4.Đừng thấy những hành vi cư xử không thích hợp của em như một sự khiêu khích:

Những em tự kỷ có khả năng cao (Asperger) không phải những kẻ mưu mô, biết áp đảo người khác – những kẻ vẫn làm cho đời sống thành khó khăn hơn. Rất ít khi, hoặc không bao giờ, các em có khả năng áp đảo người khác. Thường thì những hành vi bất xứng là hậu quả khi các em cố gắng vượt qua chuyện gì đó mà các em đang lẫn lộn, mù mờ hay đó là điều đáng sợ. Các em chỉ chú ý đến chính mình. Phần lớn các em không nhận biết được phản ứng của người khác. Nói cách khác – khả năng nhận biết cảm xúc ( EQ) của các em rất thấp.

Vì vậy, khi các em tỏ ra vô cảm hay ngược lại, quá nhạy cảm và dễ nổi nóng hay suy sụp, bố mẹ cũng nên thông cảm và không quá lo lắng – Sự bình tĩnh và mềm mỏng là cách ứng xử thích hợp trong trường hợp này.

5.Trẻ thường sử dụng và diễn dịch ngôn ngữ theo nghĩa đen.

Trước khi biết rõ khả năng của các em, nên tránh những điều dưới dây khi giao tiếp với trẻ:

1. Dùng thành ngữ (“đừng đội đá vá trời,” “ Trứng mà đòi khôn hơn rận,”)
2. Dùng lối nói nghĩa bóng (những câu truyện đùa đa nghĩa)
3. Nói móc (“Rồi, Con giỏi quá há. Con giúp mẹ đổ hết mực lên bàn rồi.”)
4. Dùng lẫn lộn tên ở nhà, tên hiệu với tên thật của trẻ ( chỉ nên dùng tên thật )

6.Những phản ứng trên mặt hay những dấu hiệu xã hội có thể không hiệu quả.

Phần lớn các em không hiểu được phản ứng trên mặt người khác (nhíu mày, lườm, bĩu môi), cùng không diễn giải được những biểu hiện tay chân, cơ thể (nhún vai, quay mặt vì chán…) vì thế cần phải nói rõ ra những cảm xúc : “ Mẹ rất khó chịu – mẹ không đồng ý – mẹ rất vui …” để trẻ có thể hiểu được những mong muốn mà mình muốn trẻ tiếp nhận.

7.Nếu em có khó khăn khi học một khả năng nào đó,

Hãy chia nhỏ bài học ấy  làm nhiều bước hoặc giải thích lại bằng nhiều cách khác nhau (hình ảnh, lời nói, hành động) chỉ khi trẻ tỏ ra hiểu bước 1 mới chuyển qua bước 2.

8.Tránh nói quá nhiều. Hãy nói rõ. Dùng câu ngắn

Dù trẻ không hề có vấn đề với khả năng thính thị, dù em đang hoàn toàn chú ý nghe, em vẫn có thể khộng nắm bắt điểm chính trong phần trình bày của chúng ta hay chính nội dung những gì mà em đang nói, cũng như không thể đoán chi tiết nào là quan trọng. Vì vậy hãy nói rõ đâu là ý chính của vấn đề và chỉ một ý mà thôi.

Ví dụ : Hãy nói : Chiều hôm nay, mẹ sẽ dẫn con ra nhà sách.

Không nên nói: “ Con muốn mua sách phải không? Được rồi chiều nay mình sẽ ra nhà sách, tha hồ cho con chọn sách nào cũng được !

 9.Mỗi ngày đều cho trẻ biết rõ các hoạt động sẽ diễn ra trong ngày:

Hãy dùng thời khóa biểu bằng chữ viết hay hình ảnh để chuẩn bị em trước khi những hoạt động hay những sự thay đổi ( nếu có) xảy ra. 

10.Những thông tin cung cấp bằng lời nói hay hình ảnh đều có thể trở nên ít quá hay nhiều quá đối với các em.

Thí dụ, những tiếng đồng hồ tích tắc hay tiếng kêu nho nhỏ của đèn nê ông có thể  làm các em vô cùng chia trí. Ngay cả việc gắn nhiều hình ảnh trong phòng của trẻ cũng khiến trẻ khó tập trung hơn khi ngồi học. Hãy nghĩ đến việc tạo sự yên tĩnh hay bỏ đi những tranh ảnh của phòng, hoặc đổi chỗ  ngồi nếu em học sinh ấy có vẻ chia trí hay bực bội vì khung cảnh trong phòng.

11.Khi trẻ hay lập lại liên tục những câu tranh luận hoặc câu hỏi,

Bạn cần can thiệp nếu thấy những câu hỏi, lời nói ấy có nguy cơ trở thành thói lập lại. Việc tiếp tục tranh cãi ít khi khiến các em bỏ đi thái độ lập lại này. Chủ đề của cuộc tranh cãi không hẳn đã là lý do vì sao em bực tức. Thường thì đây là lúc em đang cố gắng bày tỏ cảm giác mất kiểm soát hoặc không chắc chắn về một sự kiện hay nhân vật nào đó chung quanh em.

Hãy yêu cầu em viết những câu tranh luận hay câu hỏi xuống giấy, rồi bạn viết câu trả lời của bạn. Việc này thường giúp em bình tâm lại và ngưng những thái độ lập lại kia. Nếu không thấy hiệu quả, yêu cầu chính em viết những lý giải cho lập luận của em. Việc làm này sẽ giúp thu hút tầm chú ý của em ra khỏi tình thế cãi cọ, và có thể dậy em phương cách thích hợp hơn để diễn tả sự giận dữ hay lo âu. Một cách khác là chơi đóng vai tranh luận hay chất vấn, trong đó bạn đóng vai của em, và em đóng vai của bạn.

12.Đừng so sánh các em với những em Tự kỷ khác

Thí dụ, một cá nhân tự kỷ có thể là “thần đồng toán học” trong môn đại số, nhưng không thể biết mình sẽ nhận lại bao nhiêu tiền khi đi mua món hàng giá chẳng bao nhiêu. Hoặc, em có trí nhớ phi thường về cuốn sách đã đọc, về bài diễn văn đã nghe, về những thông tin thể thao, nhưng lại chẳng nhớ mang bút khi đi học. Các khả năng không đồng đều là một trong những dấu chỉ của tự kỷ. Nhưng nó khác biệt rất nhiều giữa trẻ này và trẻ khác – Bố mẹ không nên thất vọng về những sự kém cỏi rất đơn giản cũng như không quá chú ý đến những năng lực đặc biệt của trẻ. Hãycư xử với trẻ như một trẻ bình thường – Điều này sẽ giúp các em ổn định hơn

 CVTL Lê Khanh