Dạy con vốn đã gian nan, dạy những đứa ương bướng lại càng khốn khổ. “mối họa” con cá biệt phải chăng là bất khả kháng, như người xưa vẫn quan niệm “cha mẹ sinh con trời sinh tính” ?

Thường thi cha mẹ chỉ chấp nhận rằng con mình “cá biệt” trái chứng khác người khi trẻ đã có những biểu hiện quá đà, để lại những hậu quả nghiêm trọng. Lúc đó, chúng ta lại hay đổ thừa cho cho môi trường, do truyền hình, do phim ảnh bạo lực, thậm chí là do những người bạn hư. Quả thực, môi trường xã hội, bao gồm bạn bè, phim ảnh là những tác nhân bổ sung, nhưng nguyên nhân chính vẫn là phương pháp giáo dục sai lầm của gia đình.

Một sự nhầm lẫn phổ biến là chúng ta vẫn nghĩ rằng, chính sự lơi lỏng nào đó của mình đã làm hư đứa trẻ. Thực chất, sự phó mặc, bỏ rơi của phụ huynh là nguyên nhân không thể chối cãi khiến đứa trẻ trở nên cá biệt. Nhưng, sự nuông chiều, bảo bọc mới chính là tác nhân trực tiếp.

Có lẽ, chúng ta đôi lần thấy được cảnh tượng một bà mẹ kiên nhẫn  đứng đút từng muỗng thức ăn cho con trước giờ vào học ở cổng trường tiểu học, hay cảnh một đứa bé nằm lăn ra ăn vạ để đòi một món đồ chơi. Ai cũng biết, trẻ có thể xúc ăn thuần thục rất sớm trước khi vào tiểu học và ở độ tuổi ấy, trẻ đã phải nhận biết được thái độ đồng tình/phản đối của cha mẹ để tự điều chỉnh hành vi. Nhưng vì xót con, chúng ta vẫn chạy theo con vì cho rằng trẻ phải ăn đủ no, hay cùng nhau thỏa hiệp trước đòi hỏi của trẻ, bởi không đủ kiên nhẫn cho con trẻ tự nguôi ngoai.

Thật khó để tin rằng, một đứa trẻ “to đùng” không biết tự xúc ăn, không biết bỏ quần áo dơ vào giỏ đồ giặt hay không thể tự tắm rửa vệ sinh cá nhân một cách gọn gàng lại có thể liên quan đến tính cách hay gây hấn. Thực ra, bản chất của những biểu hiện đó là sự ích kỷ, ỷ lại. Từ tính ích kỷ, ỷ lại ấy đưa đến các hành vi cá biệt là một bước không xa !

Làm thế nào để nhận dạng một trẻ cá biệt ngay từ khi trẻ còn nhỏ ? Phụ huynh hãy lưu ý đến khả năng tự ăn, tự chơi, tự vệ sinh cá nhân của trẻ. Nếu trẻ luôn bám mẹ, luôn thụ động trong chuyện ăn uống, bữa ăn nào muốn hoàn thành cũng phải đáp ứng đủ thứ điều kiện. Trong sinh hoạt hàng ngày, trẻ bất chấp các giới hạn thời gian để được tự do thỏa mãn mọi ý muốn. Trong giao tiếp, trẻ thường bộc lộ thái độ ích kỷ, không biết chia sẻ, luôn giành miếng ngon, phần hơn.

Đó là những yếu tố nguy cơ mà chúng ta thường bỏ qua, để đế khi trẻ bắt đầu trở nên “ương ngạnh” và “độc tài” thì mới loay hoay tìm biện pháp để răn đe, sửa chữa. Tiếc rằng khi ấy, mọi sự la mắng đánh đập chỉ có thể dập tắt biểu hiện tức thời, chứ khó mà xóa bỏ những khiếm khuyết đã trở thành một phần tính cách của đứa trẻ. Việc giáo dục ở thời điểm này cần đến một chuối những tác động thường xuyên, lâu dài.

Đầu tiên, phụ huynh cần thiết lập lại một cuộc sống nề nếp, kỷ luật trong gia đình, lập một thời gian biểu trong ngày cho trẻ. Mọi công việc từ học hành đến vui chơi của trẻ đều được ràng buộc trong những khoản thời gian nhất định. Trẻ phải được hướng dẫn để dần dần chủ động hơn troong sinh hoạt cá nhân lẫn việc nhà, Phụ huynh cũng phải đưa ra những quy định đơn giản nhưng kiên quyết về những giới hạn trong việc mua sắm đồ chơi, đồ dùng học tập và phải tập cho trẻ biết chia sẻ những món đồ mà mình có với những người thân trong gia đình.

Trẻ cũng cần được động viên, khen ngợi những cố gắng, những việc làm tốt , dù nhỏ nhặt, đơn giản. Việc khen ngợi cần được mọi người trong nhà biết và biểu dương. Chúng ta giúp trẻ dần dần có những hành vi tốt để thay dần những hành vi xấu, chứ không phải dùng quyền người lớn để “dập tắt” các hành vi cá biệt của trẻ. Điều quan trọng nhất vẫn luôn là yếu tố “kiên nhẫn”, “quan tâm” và “đồng hành” để cùng con thay đổi dần dần. Và, chỉ khi nào cha mẹ nhận ra đó là trách nhiệm của mình và có được sự thay đổi trong cách ứng xử thì mới hy vọng sự thay đổi ở các trẻ “cá biệt”.

Lê Khanh

Trung tâm Rồng Việt Vũng Tàu  ( Phụ nữ chủ nhật số 9 – ngày 22/3/2015)