Những tháng ngày đại dịch đã đưa chúng ta vào nỗi bất an thường trực về một tương lai bất định ở nhiều mặt, từ sức khỏe cá nhân đến kinh tế thế giới, từ hoạt động hàng ngày đến kế hoạch tương lai. Sự bất an trong tâm của mỗi người đến từ cảm nhận về sự bất tri của chúng ta đối với những diễn biến đang hiện diện xung quanh.
Thay vì là một thế giới với những quy luật ổn định và mỗi người với những sinh hoạt ổn định, trong những ngày qua chúng ta lại bị ném vào một thế giới bất định. Một con virus có thể tiềm ẩn trong mọi người xung quanh, không có một triệu chứng nào rõ ràng. Những phương pháp chữa trị hay can thiệp chưa được nghiên cứu kỹ càng đem lại những kết quả không nhất quán.
Bản chất của con người luôn khao khát sự ổn định. Chính sự bất định đã khiến chúng ta có cảm thấy bất tri, và ý thức về việc bất tri này đã khiến chúng ta phải đối diện thường trực với nỗi bất an. Sợ hãi về sự bất định khiến chúng ta căng thẳng, lo âu, bất lực, và thậm chí có thể cả cảm xúc kiệt quệ về tinh thần.
Khả năng chịu đựng sự bất định của cuộc sống trong mỗi người chúng ta đều khác nhau. Có người tìm được niềm vui, thậm chí năng lượng trong sự phiêu lưu, với những biến cố và con người mới mỗi phút giây. Trong khi cũng có những người chỉ tìm được niềm vui khi mỗi ngày làm việc về nhà gặp lại những khuôn mặt thân quen quanh bàn cơm chiều.
Tuy nhiên, mỗi người đều có sự giới hạn chịu đựng sự bất định này. Đại dịch đưa chúng ta vào tình thế oái ăm, dù là kẻ phiêu lưu hay người của gia đình. Kẻ phiêu lưu bị giam hãm ở nhà với những nề nếp nhàm chán còn người của gia đình thì phải đối đầu với các xáo trộn về thói quen ăn, học, làm trong thời gian cách ly.
Vì sao chúng ta lại bất an khổ sở khi đối diện với sự bất định và cảm giác bất định đến từ đâu? Lý thuyết về tương quan giữa sự căng thẳng, khung nhận thức (cognitive schema), và sự bất định của Giáo sư Merle H. Mishel thuộc Đại học North Carolina về bệnh nhân ung thư có thể cho chúng ta hiểu rõ hơn về cơ chế bộ ba bất định-bất tri-bất an này.
Trong Tâm lý học và Khoa học về Nhận thức, “khung nhận thức” là một hệ thống suy nghĩ và hành vi cá nhân có chức năng hệ thống hóa, thông hiểu thông tin tiếp nhận cũng như quan hệ giữa những thông tin này. GS Mishel cho rằng sự bất định xảy ra khi một khung nhận thức vốn sẵn có của một cá nhân đã không thích ứng được với hoàn cảnh mới, biểu hiện qua việc nó không thể giải thích hay tiên đoán được những thông tin có liên quan đến biến cố.
Sự bất định này sẽ dẫn đến những căng thẳng tâm lý nếu những phản ứng thích nghi của khung nhận thức sẵn có không thể giải thích sự bất định một cách hiệu quả hay quản lý tốt những cảm xúc tiêu cực. Nếu khung nhận thức cũ không thể tự điều chỉnh và hệ thống hóa được các thông tin liên quan đến biến cố, sự bất an sẽ phát sinh.
Nếu khi điều trị về thể chất chúng ta thường vẫn có những phương pháp sơ cứu và tự bảo vệ sức khỏe trước khi giao trách nhiệm vào tay bác sỹ và y tá thì tương tự, về tâm lý chúng ta cũng cần những kiến thức về cơ chế của những cảm xúc – từ bất an đến giận dữ, những rối loạn từ căng thẳng đến trầm cảm – để tự sơ cứu và bảo vệ sức khỏe tinh thần của chính mình.
Trong thời điểm này, những phương pháp phòng vệ và bảo đảm sức khỏe tinh thần lại càng cấp thiết.
Bất an là nguồn cơn của nhiều cảm xúc tiêu cực khác
Như trong lời kinh Bình An (Serenity Prayer) của nhà thần học Reinhold Niebuhr, “Xin thượng đế cho con sự bình an để chấp nhận những gì con không thể thay đổi, can đảm để thay đổi những gì con có thể thay đổi, và trí tuệ để phân biệt chúng”, hơn bao giờ hết chúng ta cần trí tuệ để phân biệt những gì có thể kiểm soát và thay đổi với tình hình sau đại dịch này.
Điều đầu tiên chúng ta cần làm là giới hạn việc đắm chìm trong biển tin tức về đại dịch, mà trong đó không ít những tin giả được tung ra bởi những lực lượng muốn lợi dụng biến cố này để triệt hạ lẫn nhau. Điều này cần thực hiện không chỉ trong lúc cách ly mà còn ngay cả sau giai đoạn này.
Nếu có thể, chúng ta giới hạn việc đọc tin tức về đại dịch chỉ vào những giờ nhất định trong ngày khi còn hưng phấn và tỉnh táo với năng lượng bản thân ở mức cao nhất.
Chúng ta cũng nên chỉ chọn một số nguồn tin đáng tin cậy, nên chọn những nguồn nhiều chiều nhưng vẫn phải bảo đảm độ khách quan và trung thực, và khi đọc chúng ta cũng cần phân biệt giữa dữ kiện và quan điểm.
Càng nhiều thông tin, khung nhận thức của chúng ta càng phải chịu gánh nặng (cognitive load) để xử lý và hệ thống chúng. Vì vậy, việc giới hạn và tuyển chọn thông tin giúp chúng ta tránh được tình trạng bất tri, hoang mang trước các nguồn thông tin hỗn độn.
Việc duy trì lẫn sắp xếp lại một quy trình sinh hoạt trong ngày sau giai đoạn cách ly cũng rất quan trọng, không chỉ cho chúng ta mà cả người thân.
Chẳng hạn, tuy những hoạt động và công việc ở sở nay phải đem về nhà trong một khung cảnh và nhân sự khác biệt, việc sắp xếp lại công việc ở sở, ở nhà, ở trường vào một thông lệ lẫn quy trình dù mới sau mùa cách ly giúp chúng ta tránh khỏi cảm thức bất định.
Điều này cũng áp dụng cho nề nếp sinh hoạt nghỉ ngơi của gia đình. Một nề nếp ổn định sẽ giúp chúng ta giảm bớt sự lo lắng vì những bất định của thế giới ngoài kia đang trải qua mùa dịch.
Dù nỗi bất an đã hiện diện hay sẽ phát khởi, chúng ta vẫn có nhiều phương tiện để hóa giải những cảm xúc tiêu cực này. Không cần phải đi vào chi tiết, chúng ta cũng đều ý thức rằng nỗi bất an vẫn là nguồn gốc của nhiều cảm xúc tiêu cực khác.
Khi bất an, chúng ta dễ tức giận với hành động của gia đình hay đồng nghiệp, cũng như dễ sầu não bi quan với những nghịch cảnh thách thức. Và khi sự bất an đi đến mức vượt sự chịu đựng dù chỉ là tiềm thức, nếu không ngã quỵ thì chúng ta lại chạy trốn vào mua sắm (shopaholic), nghiện ngập (alcoholic), làm việc điên cuồng (workaholic)…
Trong quy trình hóa giải cảm xúc tiêu cực, ít khi chúng ta ý thức được rằng chỉ cần ngồi yên, lặng lẽ quan sát những biểu hiện cảm xúc (emotion) thông qua cảm giác (sensation) và không “đổ dầu thêm lửa”.
Khi không tiếp tục suy nghĩ hay bị cuốn theo những suy nghĩ tiêu cực thì những cảm xúc tiêu cực này cũng sẽ qua đi, và nhanh hơn cả khi chúng ta không can đảm đối diện chúng.
Hãy ngồi xuống, thư giãn tâm thân, lặng lẽ theo dõi những biến chuyển của cảm xúc và cảm giác một cách khách quan và trung thực.
Từ khi con của bạn bộc lộ những hạn chế trong giao tiếp, ứng xử, hành vi, ngôn ngữ, điều lo âu nhất có lẽ không phải là vấn đề của cháu như thế nào, mà bạn có thể làm được gì cho con mình ! Hẳn là bạn cũng đã từng đưa bé đến những bệnh viện lớn, những trung tâm chẩn đoán quy mô, gặp những nhà chuyên môn có trình độ để được chẩn đoán phát hiện hay đánh giá mức độ nặng nhẹ của tình trạng và sau đó thường là những lời khuyên, nhắc nhở sự quan tâm về nhà chơi với bé, trò chuyện với bé nhiều hơn. Nếu tốt hơn nữa là giới thiệu cho bạn một vài đơn vị, trung tâm hay trường chuyên biệt để can thiệp cho con. Sau đó, bạn đã tìm đến các địa chỉ này, gửi con vào, và như vậy là xong ?
Thực ra, đây mới chỉ là bước khởi đầu cho một hành trình rất dài mà bạn vẫn phải tiếp tục đồng hành với con rất lâu, cho dù có sự hỗ trợ tích cực của nhà trường hay không.
Trên thực tế là không thể có một phương pháp nào khả dĩ cải thiện hoàn toàn hay chữa khỏi tình trạng của con bạn, nhưng để làm cho tình trạng của trẻ khá hơn, có những biến chuyển tích cực đến mức độ gần như bình thường, tùy theo khả năng phát triển của từng cháu là điều có thể. Vấn đề chính ở đây, không phải là các trung tâm can thiệp hay các trường chuyên biệt có thể làm được điều này mà chính bạn sẽ làm cho tình trạng của con mình tốt hơn.
Chính bạn, với những hiểu biết và kỹ năng mà bạn học hỏi được sẽ giúp con bạn có khả năng tái thiết lại các mối quan hệ ứng xử đã bị đánh mất trong thời gian qua, có thể có những nhận thức và hiểu biết để cải thiện tình trạng rối nhiễu của mình và giúp cho bạn không còn nhiều lo lắng trong cuộc sống với sự hỗ trợ của nhà trường và các nhà chuyên môn.
CÁC YẾU TỐ CẦN THIẾT :
Trước khi bắt tay vào việc đồng hành cùng con, chúng ta cần phải thông qua một số những nhận định tổng quát như sau:
Cần có thời gian: Cần phải có một thời gian để vượt qua từng giai đoạn theo một trình tự rõ ràng để giúp trẻ đạt được sự phát triển và khả năng độc lập, đó là con đường mà mọi người đều phải trải qua !
Tình trạng khó khăn của con bạn là cá biệt, nhưng điểm chung trong chương trình can thiệp là những bài tập và những tác động cụ thể dựa trên năng lực của đứa trẻ. Không có những kinh nghiệm chung, những biện pháp có thể áp dụng cho mọi trẻ như nhau.
Phải tin vào khả năng của trẻ: Bạn có thể và cần phải đòi hỏi ở con những cố gắng hơn, không phải bằng bất cứ cách nào, nhưng cần tránh sự làm thay cho trẻ trong những mức độ mà bạn biết và tin rằng trẻ có thể làm được. Tất nhiên là nó không thể dễ dàng và nhanh chóng, nhưng đó là điều kiện quan trọng cho sự tiến bộ của con bạn.
Bạn cần biết 3 yêu cầu trong nguyên tắc này là :
Không nói thay đứa trẻ : Khi trẻ không chịu nói, ta có thể tìm hiểu mong muốn của trẻ, và tập cho bé chỉ tay vào vật hay điều bé muốn, rồi chỉ nói một vài lần tên của vật đó ( VD : Ly, nước, bánh …) và khuyế khích bé nhắc lại.
Để cho trẻ tự vận động : Không tìm cách nâng đỡ mà cần khuyến khích trẻ tự làm thêm
Để tự trẻ chơi theo khả năng, Không tìm cách hướng trẻ vào một loại đồ chơi nào mà bạn cho rằng tốt cho bé, hãy dựa theo sự quan tâm hay sở thích của trẻ vào một thứ đồ chơi hay công cụ nào đó để nương theo đó mà đưa ra những tác động phù hợp.
Phải biết sự giúp đỡ không đúng lúc của bạn có thể làm mất thêm thời gian cho khả năng phát triển của trẻ:
Trẻ càng biết nhiều, trẻ càng dễ phát triển – phương pháp đơn giản nhưng cơ bản của vấn đề là dạy nó mọi điều trong các hoạt động tại gia đình, một cách. Liên tục nhưng không phức tạp, đơn giản và luôn nhắc lại .
Trẻ có thể không nhớ, không đáp ứng thậm chí có thể phản ứng, chống đối lại trong thời gian đầu. Nhưng với sự kiên trì thì nhiều khi chính những trẻ chống đối nhiều nhất lại là những trẻ tiến bộ tốt nhất.
Nhiều bố mẹ, vì nghĩ rằng con mình là trẻ đáng thương, cần phải được chăm sóc, chiều chuộng ngay cả những yêu cầu phi lý của trẻ nên đã đi từ nhượng bộ này đến nhượng bộ khác và không đưa ra nổi một giới hạn về thời gian hay không gian nào. Điều đó sẽ ngày càng làm cho cuộc sống của bố mẹ và chính trẻ sa lầy !
THẾ NÀO LÀ CAN THIỆP SỚM
Can thiệp sớm là việc tổ chức các hoạt động chăm sóc giáo dục tại gia đình dành cho trẻ có rối loạn về phát triển (Hội chứng Tự Kỷ, tình trạng chậm nói, Chậm Khôn, hiếu động kém chú ý…) với sự cộng tác giữa gia đình – nhà trường và các chuyên gia dựa trên nhu cầu của trẻ .
Can thiệp sớm nhằm giúp trẻ phát triển trong các lĩnh vực:
Khả năng di chuyển, vận động, nhìn và nghe.( giác quan – vận động )
Khả năng nhận thức và tiếp thu ( tri thức)
Khả năng hiểu lời, nói ra và diễn tả ( Ngôn ngữ )
Khả năng tiếp xúc và chấp nhận người khác ( Quan hệ)
Can thiệp sớm là đối kháng lại với sự chờ đợi thụ động, bằng những hoạt động từng bước một, định hướng phát triển cho trẻ. Đây là những tác động giúp cho sự tiến bộ mỗi ngày thêm một chút, là sự đấu tranh một cách khoa học, có phương pháp để đẩy lùi giới hạn của những khó khăn mà trẻ đang gặp phải. Can thiệp sớm giúp cho các cháu từ 2 – 4 tuổi có được những tiến bộ tại gia đình, nhưng ngay cả những trẻ lớn tuổi hơn cũng vẫn có được những tiến bộ đáng kể nếu bố mẹ áp dụng một cách tích cực và đầy đủ kế hoạch phát triển ngay sau khi có những chẩn đoán một cách đầy đủ và chính xác về tình trạng của trẻ.
Phụ huynh có vai trò như thế nào trong chương trình Can thiệp sớm:
Việc xây dựng chương trình là của các chuyên viên và giáo viên, nhưng vai trò của phụ huynh là trên hết. Sự can thiệp có được kết quả tích cực hay không là do sự tham gia của gia đình.
Theo những thống kê chính thức ( của nước ngoài) một đứa trẻ được chăm sóc tại một cơ sở tập trung tiến bộ chậm hơn một đứa trẻ được chăm sóc tại môi trường trong gia đình. Nhưng sự chăm sóc ấy phải được vận dụng một cách thường xuyên, liên tục theo một kế hoạch đã định trước, và đứa trẻ phải được đối xử như một trẻ bình thường từ việc khen thưởng tới những biện pháp kỷ luật.
Chúng ta sẽ tiến hành việc phối hợp với nhà trường như thế nào trong việc áp dụng chương trình can thiệp sớm ?
Hãy QUAN SÁT TRẺ MỘT CÁCH CẨN THẬN : Phụ huynh quan sát, ghi nhận tất cả những hành vi, thái độ, phản ứng của trẻ liên quan đến các Giác quan như khả năng nghe , nhìn, sờ chạm… Những bất thường trong việc ăn uống, ngủ nghỉ và chơi đùa.
Hãy XEM XÉT CÁC KỸ THUẬT – PHƯƠNG PHÁP KHÁC NHAU để cùng với nhà trường chọn lựa một phương pháp thích hợp nhất với con mình. Đây là mấu chốt của vấn đề khi mà hiện nay có rất nhiều phương pháp mới nhìn qua thì có vẻ khác nhau, nhưng thực chất thì có rất nhiều điểm tương đồng. Vì vậy, một phương pháp hiệu quả không phải là một phương pháp nổi tiếng, nhưng đó là 1 phương pháp phù hợp nhất với chính con mình.
Hãy ĐÁNH GIÁ MỘT CÁCH KHÁCH QUAN về tình trạng của con mình, không coi thường hay bi thảm hóa, không chỉ nhìn ra những mặt yếu của con, mà còn phải biết những mặt mạnh hay những năng lực, cho dù nếu so với những trẻ khác thì trẻ thật là kém cỏi, nhưng bé vẫn có được những ưu thế tiềm ẩn mà trong quá trình can thiệp chúng ta phải tìm cho ra.
Để làm được điều này, chúng ta cùng trao đổi với nhà trường, sử dụng các bảng đánh giá về các lĩnh vực : Giác quan , vận động, ngôn ngữ, gia tiếp. Chúng ta có thể yêu cầu giáo viên hay nhà trường cung cấp, hỗ trợ chúng ta những kế hoạch can thiệp mà các giáo viên đang áp dụng tại trường lớp cho con em mình. Từ đó sẽ xem xét một cách cẩn thận điều gì phù hợp với con mình nhất trong giai đoạn này.
HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ CHO TRẺ TẠI GIA ĐÌNH :
Để việc can thiệp của giáo viên tại nhà trường hay trong các giờ can thiệp cá nhân đạt được những kết quả tốt hơn, thì những hoạt động hỗ trợ tại gia đình mà phụ huynh tác động lên trẻ là vô cùng cần thiết. Chúng ta có thể tác động như thế nào cho trẻ ?
Điều mà chúng ta có thể làm một cách hiệu quả nhất là kích thích sự phát triển các GIÁC QUAN cho trẻ :
KÍCH THÍCH THỊ GIÁC
Một trong những điều làm bố mẹ các trẻ Đặc biệt cần quan tâm là khả năng nhìn của trẻ. Hầu như đứng trước mọi tác động của chúng ta, mọi sự kêu gọi, mọi sự kích thích đều được đáp trả bằng một cái nhìn thờ ơ, nhìn như không nhìn hay một cái nhìn lẩn tránh ánh mắt, vì vậy việc tập luyện mắt ( hay tạo hướng nhìn có chủ đích) là một trong những điều mà chúng ta cần làm trước tiên.
Bạn cũng có thể mua cho cháu một cái bàn kiểu bàn uống trà Nhật với 4 chân có thể gấp lại được. và một tấm nệm dầy hay mua cho cháu một cái ghế như hình bên, để có thể làm ghế ngôi ăn, bàn ngồi chơi…và cái thùng bên dưới để chứa đồ chơi.
Bạn kết hợp các trang bị này với các bài tập giúp trẻ phát triển thị giác và hãy khuyến khích trẻ giao tiếp mắt ( nhìn vào bạn trực tiếp hay qua gương ) càng nhiều càng tốt.
KÍCH THÍCH THÍNH GIÁC
Bạn nên quan tâm đến các loại vật dụng, đồ chơi phát ra tiếng động, bạn cũng có thể đeo cho bé một cái vòng, lục lạc – khi trẻ vận động, lục lạc sẽ kêu lên và điều đó khiến trẻ thích thú, sẽ lập lại và nó giúp ích cho sự phát triển vận động của trẻ.
Khi chơi đùa với con, bạn nên bắt chước lại các loại tiếng động, bạn cũng có thể tìm mua những món đồ chơi tạo ra các loại tiếng động. Có những trò chơi giúp trẻ chú ý hơn vào các loại âm thanh khác nhau.
Thường xuyên gọi tên trẻ:
Hãy gọi tên trẻ bằng nhiều mức độ ( cao/thấp – lớn/nhỏ ) để kích thích sự chú ý của trẻ. Chơi các trò chơi gọi tên trẻ hay giả tiếng gà gáy từ lớn đến nhỏ rồi ở mức độ thì thầm.
Khi trò chuyện với trẻ, bạn nên nói một cách NGẮN GỌN, RÕ RÀNG và dùng các từ ngữ ĐƠN GIẢN – nếu trẻ tỏ ra chưa chú ý thì bạn nói to hơn, nếu trẻ đã nhận ra thì bạn nói nhỏ lại, nhưng đừng kéo dài.
Một số hoạt động kích thích thính giác:
Bạn Thu thập một loạt các đồ vật phát ra âm thanh khác nhau (Các viên sỏi, cát rồi bỏ vào trong một cái hộp dán kín; chuông. Bạn cho các loại hạt ( Hạt sỏi, hạt đậu khô) vào trong 1 bình nhựa như chai nước suối, dùng giấy màu dán kín để trẻ không nhìn thấy các hạt sỏi hay đậu ở bên trong).
Chơi các trò chơi giúp trẻ nghe những âm thanh khác nhau. Giúp trẻ tự lắc các đồ vật đó. Dùng các đồ vật tạo âm thanh. Lúc này, tạo nên các âm từ các hướng khác nhau. Khuyến khích con bạn tìm nơi phát ra âm thanh.
Bế con bạn lên, ghé sát mồm bạn vào tai trẻ khi bạn nói chuyện với bé. Nói bằng một giọng êm ái rõ ràng, thay đổi âm sắc khác nhau để con bạn lắng nghe. Hát các bài hát cho trẻ nghe. Bế trẻ và nhún trẻ theo điệu của bài hát. Cho trẻ thấy cách gõ vào một cái chảo hoặc cái trống để tạo ra các âm thanh như thế nào. Giúp trẻ gõ nhẹ để tạo nên những âm thanh nhỏ và gõ mạnh để tạo nên những âm thanh to. Bé sẽ nhận ra là bé có thể tạo nên các âm thanh khi bé cử động tay.
KÍCH THÍCH XÚC GIÁC
Qua các nghiên cứu lâm sàng cho biết, một trong những nguy cơ làm gia tăng tình trạng tự kỷ cho trẻ nhỏ là do các em bị sinh mổ. Lý do là khi sinh theo lối thông thường, làn da các em tiếp xúc một cách chặt chẽ và trong một thời gian tương đối dài với thành bên trong tử cung và đường sinh ra (cổ tử cung) từ đó, hệ thống cảm xúc trên da được kích thích, giúp trẻ dễ dàng chấp nhận việc tiếp xúc, ôm ấp vuốt ve của người mẹ sau này. Còn với những trẻ sinh mổ, các em bị “bốc”thẳng từ trong dạ con ( là môi trường nước ) ra ngoài không khí, các hệ thần kinh xúc giác trên da (Da là một hệ thần kinh cảm xúc ) không được kích thích, do đó nhiều trẻ không thích ôm ấp, hay không có cảm nhận về xúc giác ( không cảm nhận về đau, không biết nóng ) phản ứng chậm với những tác động qua da.
Vì thế, một trong những biện pháp giúp trẻ lấy lại các cảm giác qua da là việc massage và việc chơi đùa, vuốt ve dưới nước .
Trong các trò chơi, bạn có thể giúp trẻ khám phá ra những chất liệu khác nhau bằng việc cho trẻ sờ lên các chất liệu khác nhau : Các chất liệu vải – Da – Nhựa simili – miếng chùi xoong – giấy nhám … Các chất liệu : Tượng đất sét – chén sành – ly nhựa – ly sứ ( cẩn thận kẻo vỡ ! )
Bạn cho trẻ đi chân trần trên nền xi măng, nền đất, nền cỏ, nền gỗ, nền gạch … và khi trẻ tiếp xúc với các chất liệu trên bạn nên giới thiệu với trẻ. (thông qua các trò chơi ).
Tìm nhiều đồ vật có kết cấu khác nhau như vải lụa, vải thô, len, giấy ráp, giấy, thảm, …. Cho trẻ chà xát tay vào các kết cấu đó và cảm nhận chúng. Cho trẻ cảm nhận bằng các bộ phận khác nhau của cơ thể.
Trong giờ tắm hãy cho trẻ thưởng thức việc cảm nhận mọi thứ. Ví dụ, cho trẻ cảm nhận bánh xà phòng ướt, giúp trẻ vỗ nước, giúp trẻ cảm nhận nước ở các nhiệt độ khác nhau. Sau đó, khi lau khô cho bé, lấy khăn tắm lau tất cả các bộ phận trên cơ thể bé, lúc nhẹ nhàng, lúc mạnh tay. Quấn trẻ trong 1 chiếc khăn tắm và cho trẻ cảm nhận chiếc khăn đang quấn quanh người bé.
Bạn cũng nên kích thích Vị giác và vận động của lưỡi bằng cách khi đút cháo, thay vì tim cách đút thẳng vào miệng, thì bạn nên rà rà chung quanh miệng, chạm lên môi để kích thích bé phải thè lưỡi ra. Bạn cũng có thể bôi kem, chocolate xung quanh miệng của trẻ để trè liếm nhằm tác đông đến lưỡi. Tạo cơ hội cho trẻ trải nghiệm các vị khác nhau. Bạn hãy cho trẻ nếm thử các loại thức ăn chua, ngọt, mặn, đắng. Chú ý xem phản ứng của bé đối với các vị này như thế nào. Những phản ứng đó là cách bé nói cho bạn biết bé thích và không thích vị nào. Nên cho trẻ ăn các loại thức ăn có cấu trúc khác nhau, giúp bé làm quen với các loại thức ăn đa dạng.
Tất cả các hoạt động kích thích giác quan bạn có thể đưa vào trong chương trình hoạt động hằng ngày. và nên tác động vào các thời điểm sau :
Buổi sáng khi trẻ vửa thức dậy ( Tác động về khả năng nghe – Thính giác )
Lúc làm vệ sinh cho trẻ ( tác động về vận động miệng )
Lúc chuẩn bị cho trẻ đi ngủ ( tác động về nghe – nhìn )
HỔ TRỢ VỀ KHẢ NĂNG PHÁT TRIỂN VẬN ĐỘNG – NGÔN NGỮ.
Mặc dù con bạn có khó khăn chủ yếu là ngôn ngữ, nhưng đó không phải là mục tiêu được đặt ra, trong giai đoạn đầu. Bởi vì ngôn ngữ hay đúng hơn là lời nói là kết quả của một loạt những tiến bộ về vận động thô, vận động tinh và các hoạt động bắt chước mà trẻ tiếp nhận được từ bạn. Qua đó, sẽ kích thích nhu cầu giao tiếp của trẻ. Chỉ khi nào trẻ có nhu cầu giao tiếp đến một mức độ nào đó, trẻ mới có động lực để học nói. Vì vậy, chúng ta cần đặt ra những mục tiêu về
1/ VẬN ĐỘNG THÔ
Một số khả năng vận động thô cần quan tâm:
Trước khi biết đi : Bạn xem lại quá trình phát triển vận động của trẻ, chú ý đến thời điểm trẻ biết bò ( 6 -8 tháng ) là chậm, sớm hay trẻ bỏ qua giai đoạn này. Nếu trẻ chưa biết hay bỏ qua giai đoạn này, bạn nên đưa vào chương trình can thiệp các bài tập bò (Dưới hình thức trò chơi ) Vì bò là một hoạt động phối hợp tay chân, do đó nó có những tác động tích cực đến việc phát triển não bộ.
Giữ thăng bằng, đi, chạy : Khi nào thì trẻ làm được – nêu chưa làm tốt, nên đưa vào chương trình can thiệp sớm thông qua các trò chơi vận động.
Lên xuống cầu thang, leo trèo: Trẻ lên xuống cầu thang như thế nào ? Nhanh hay chậm? có kiểm soát được các vận động hay không ?
Chơi với banh : Trẻ có biết đá banh ? Biết chơi một số trò chơi với banh ?
Nhảy : Trẻ có thể nhảy cao? Nhảy xa ? nhảy từ trên giường xuống đất?
Đi xe đạp 3 bánh : Trẻ có biết đi xe đạp ba bánh không ?
Tất cả các hoạt động thô này nên được tổ chức dưới dạng trò chơi mà bạn và trẻ cùng chơi với nhau tại gia đình một cách thường xuyên.
2/ VẬN ĐỘNG TINH:
Tìm kiếm : Các trò chơi tìm kiếm các vật dấu kín dưới các tấm nệm, tờ báo.. Các trò chơi tìm kiếm các con vật, các đồ dùng được dấu trong các bức tranh.
Nắm bắt: Tập cho trẻ nắm bắt những trái banh có kích thước khác nhau ( bóng bàn, tenis và banh nhựa ) bằng một tay, hai tay – Tập nắm các ly, chén , muỗng.
Đặt để : Tập cho trẻ biết đặt các vật lên bàn, chồng các khối gỗ lên nhau
Các kỹ năng thao tác bằng tay : Biết dùng kéo, tập dùng muỗng, đũa, cột và tháo các nút dây ( dây giầy, giây gói hàng …)
Vẽ : Biết vẽ các hình cơ bản ( Vuông, tròn, tam giác … )
Lật sách, đọc sách : Tùy theo trình độ, tập cho trẻ lật sách, biết chỉ vào các hình trong sách, với trẻ trên 5 tuổi thì tập đọc sách
Giải quyết vấn đề, các câu đố : Biết cách giải quyết các vấn đề đơn giản, biết chọn lựa (quần áo, tức ăn, chỗ đi chơi …), ra quyết định
Phân loại và kết nhóm: các đồ vật, các tranh ảnh: Tập cho trẻ phân loại bằng các bức tranh ( Tranh trái cây xếp chung tranh đồ vật rồi lựa ra ) sau đó phân loại bằng các mô hình ( hình bằng bông, nhựa …) rồi các vật thật.
3/ NHẬN BIẾT NGÔN NGỮ.
Lắng nghe và dự vào : Tập cho trẻ nghe kể chuyện và tham dự ( chỉ vào các hình minh họa , nhắc lại các tên, hay hoạt động chính của câu chuyện)
Đáp ứng các cử chỉ, điệu bộ và cách hướng dẫn đơn giản : Tập cho trẻ biết bắt chước
Chọn lựa những cái khác nhau: đồ vật và tranh ảnh : Chơi các trò chơi tìm kiếm và chọn lựa trên các hình vẽ, các mô hình và các vật thật
Đáp ứng lại các hướng dẫn liên quan đến các từ mô tả hành động : Biết làm theo các yêu cầu, mệnh lệnh ( Đứng lên, ngồi xuống, đi ra sân, chạy lại đây … )
Đáp ứng lại các hướng dẫn liên quan đến các từ bổ nghĩa : Hiểu các yêu cầu mô tả (Lấy cho mẹ cái ly màu đỏ trên bàn )
Đáp ứng lại các hướng dẫn liên quan đến các từ chỉ vị trí : Hiểu các yêu cầu về vị trí các vật trong không gian – biết các giới hạn về không gian
4/ CÁ NHÂN VÀ XÃ HỘI
Xã hội hoá và chơi đùa : Biết chơi đùa với bố mẹ và sau đó là biết chơi với các trẻ cùng trang lứa . Đây là mục tiêu chính của chương trình hội nhập.
Ăn và uống: tập cho trẻ có thể tự xúc ăn và tự cầm ly uống nước.
Mặc – cởi : Trẻ cần được tập để cởi áo ( ao chui đầu và áo có cúc ) cởi quần. Sau đó là tập mặc áo và mặc quần – đi giầy, dép.
Vệ sinh cá nhân: trẻ dần dần có thể tự đi Tiêu, tiểu, đánh răng, xúc miệng, rửa tay chân một cách tự giác
Tắm rửa, chải chuốt : Đây là mục tiêu khó, nhưng vẫn phải kiên trì để tập cho trẻ có khả năng tự tắm rửa, chải đầu.
Có các hoạt động nêu trên phù hợp với khả năng nhận thức và phát triển theo độ tuổi và tình trạng phát triển về nhận thức, hành vi.
Như vậy, bên cạnh những hoạt động cung cấp cho trẻ những kiến thức, kỹ năng bằng các phương pháp chuyên biệt tại nhà trường trong các giờ can thiệp cá nhân, và đó là trách nhiệm của các giáo viên thì những hoạt động hỗ trợ phát triển cho trẻ tại gia đình, nếu được bố mẹ quan tâm áp dụng một cách kiên trì, thường xuyên và đi theo các kế hoạch từng bước một, sẽ giúp cho trẻ phát triển những năng lực một cách hiệu quả, vượt qua những khó khăn và đạt được những khả năng để hòa nhập với các hoạt động ngoài xã hội.
Rối nhiễu tâm lý được hiểu là một tình trạng sang chấn về mặt tâm lý khiến trẻ em có những phản ứng bất ổn về mặt tâm lý, có thể kéo theo những khó khăn về thể chất hay thần kinh ( các bệnh Tâm thể hay tình trạng mất ngủ, bỏ ăn … ) Các sang chấn nay do những tác động từ bên ngoài gây ra cho trẻ, và có thể phòng ngừa hay can thiệp.
Rối nhiễu tâm lý là một thuật ngữ để gọi một tình trạng mất quân bình về nhận thức,có những khó khăn trong giao tiếp của trẻ em. Nó bao gồm nhiều trạng thái khác nhau ở nhiều dạng trẻ khác nhau.
Một trong những khó khăn về tâm lý mà hầu hết chúng ta, từ một em học sinh cho đến một người đã bước vào lứa tuổi trung niên, đều đã ít nhiều phải đối diện; Đó là tình trạng căng thẳng mà ta thường gọi là stress.
Khi một người gặp phải nhiều trở ngại hay tác động tiêu cực trong cuộc sống hàng ngày một cách nặng nề và thường xuyên sẽ dẫn tới các thay đổi về cảm xúc và hành vi.
Chứng tự kỷ ảnh hưởng đến cách thức trẻ nhận biết về thế giới và làm cho trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội. Trẻ mắc chứng tự kỷ cũng có thể có những hành vi lặp đi lặp lại hoặc có những sở thích hạn chế.
Trước đây, việc kém chăm sóc, bỏ bê hoặc ôm ấp thái quá của cha mẹ thường được xem là nguyên nhân chủ yếu gây ra những trở ngại tâm lý cho trẻ. Đặc biệt là những trở ngại trong giao tiếp.
Cuộc đời Freud cũng mâu thuẫn như thuyết của ông. Ông sinh ngày 6/5/1856 tại Freiberg thuộc Đức, nay là Pribor thuộc Cộng hoà Séc. Bố ông là một người Do thái buôn vải nhưng không có nhiều vốn, chỉ sau 1860, khi gia đình rời về Viên, kinh tế gia đình mới khấm khá lên.
