Danh mục: Sức Khỏe
-
BẢO VỆ SỨC KHỎE TÂM THÂN
Đã từ rất lâu( 1948) – định nghĩa về sức khỏe của WHO , mà ai cũng từng nghe qua hay đã biết – đó là : “sức khỏe là trạng thái thoải mái toàn diện về thể chất, tinh thần và xã hội và không phải chỉ bao gồm tình trạng không có bệnh hay thương tật.” Như vậy, sức khỏe là sự ổn định về thể chất và tinh thần hay tâm thần. Thế nhưng nói về sức khỏe tâm thần thì không phải ai cũng có được một sự nhận biết đầy đủ về trạng thái bình ổn hay bình thường này .Cũng cách đây khá lâu từ những năm 1980 – Khoa tâm trí của bệnh viện Chợ Quán cũ, được nâng cấp lên không phải là một bệnh viện về tâm thần, mà được gọi là Trung tâm Sức khỏe tâm thần , với mục tiêu không chỉ là chữa bệnh về tâm thần ( mà ta hay gọi nôm na là bệnh Điên ) mà còn là giúp người dân ý thức về các yếu tố để bảo vệ sức khỏe cho tâm thần của mình, nói đúng hơn là phòng bệnh hơn là chữa bệnh, vì ai cũng biết chữa hay điều trị các bệnh về tâm thần là điều cực kỳ khó khăn. Thế nhưng sau khoản hơn 10 năm hoạt động thì Trung tâm Sức khỏe tâm thần TP HCM lại quay về cái tên cũ là Bệnh Viện Tâm thần TP HCM – cũng là điều đáng tiếc !Trong ngôn ngữ thường ngày – khi nói đến từ Tâm thần, thì ai cũng nghĩ đó là Điên khùng, mát dây, chập mạch, ba trợn , vừa đi vừa cười hay tẩu hỏa nhập ma….v.v.v nhưng nếu muốn nói một cách chính xác phải gọi là bệnh tâm thần hay bệnh về tâm thần – vì bản thân từ tâm thần nó cũng giống như là từ tâm trí, hay tinh thần của con người, không có gì là bệnh tật ở đây , và khi nói đến sức khỏe tâm thần chúng ta hiểu đó là trạng thái tâm trí ổn định , tâm trạng thoải mái , lý trí và ý thức vững vàng. Bởi vậy, nhiều người sẽ cự nự khi được yêu cầu đi khám tâm thần : Tui đâu có điên đâu mà đi khám ? ui ! nếu đã điên thì mang đi điều trị chứ khám gì nữa !Khi nói đến những tổn thương về tâm thần, ta lại hay dùng chữ xì chét ( stress ) đây là một thuật ngữ chưa có từ đúng nghĩa, mà chỉ có nghĩa tương đương là căng thẳng hay khủng hoảng , nhưng khi nói đến xì trét thì ai cũng hiểu ! có điều phần lớn là chưa hiểu đúng và đủ về tình trạng này thôi bởi vì nó có nhiều loại stress chứ không đơn giản , có loại tiêu cực mà cũng có loại tích cực nữa..Cố BS Nguyễn Khắc Viện – người xây dựng nền tảng cho ngành tâm lý lâm sàng trẻ em tại Việt Nam , đã có sự phân chia 3 cấp độ stress một cách đơn giản và chính xác . Đó là 3 cấp độ về trạng thán sức khỏe tâm thần: Khổ tâm – nhiễu tâm và loạn tâm. Mức độ Khổ tâm thì phổ biến và ai cũng hiểu là sự buồn phiền, bực bội, sầu não …đây chưa phải là bệnh , thế nhưng nếu không được an ủi, quan tâm, chia sẻ, khích lệ và giải quyết ..thì những khổ tâm sẽ cứ đeo bám trong tâm trí và dần dần trở nên nhiễu tâm – đây là thuật ngữ tương đương với Stress, là sự lo lắng, căng thẳng, mệt mỏi và suy sụp , nhưng nó cũng chưa phải là bệnh… Có điều là những biện pháp an ủi, khích lệ thường không giải quyết được, mà cần có sự tư vấn, lắng nghe và hỗ trợ từ các nhà tâm lý. Thế rồi, tình trạng nhiễu tâm đó, nếu gặp phải những tác động tiêu cực, sự bỏ rơi, cô lập hay gây ra những sang chấn đủ mạnh, sẽ khiến tâm trí ta trở nên hoảng loạn và có thể khởi phát các bệnh về tâm thần như Lo âu, trầm cảm, hoang tưởng hay tâm thần phân liệt và ta gọi đây là mức độ loạn tâm – rối loạn nhân cách và tan rã về ý thức. Đây mới là tình trạng bệnh và cần đế những liệu pháp về thuốc men cũng như điều trị tâm thần.Có những trường hợp bị bệnh tâm thần lại đi tư vấn tâm lý và khá nhiều trường hợp có vấn đề về tâm lý lại đi khám bác sĩ tâm thần. Trong khi đó thì nếu đưa đến đúng nơi, đúng lúc và đúng người can thiêp hay điều trị thì sẽ có kết quả khả quan hơn. Tuy nhiên, có một thực tế đáng buồn là mặc dù chưa có thống kê đầy đủ, nhưng ai cũng biết tỷ lệ bệnh nhân tâm thần là khá lớn ( khoảng 15% dân cư ) và có xu hướng tăng lên khá nhanh, nhưng với quy mô của một thành phố gần 10 triệu dân, như TP Sài Gòn tì tỷ lệ các bệnh viện điều trị, can thiệp và hỗ trợ cho các bệnh nhân tâm thần là quá ít. Chỉ có 1 bệnh viện chính là bệnh viện tâm thần TP HCM và 2 Bệnh viên có khoa tâm thần kinh là BV Đại Học Y Dược và BV Nguyễn Tri Phương . Còn có một số bệnh viện tư có khoa tâm thần như BV Pháp Việt – BV Vạn Hạnh, BV Hello Doctor … thì rõ ràng là chưa đáp ứng nổi nhu cầu của người dân và cũng vì thế lúc nào cũng quá tải dẫn đến khả năng điều trị hạn chế và có nhiều bất cập.Nhu cầu thì cao, nhưng nơi điều trị thì ít tại sao là như thế ? vì chuyên khoa tâm thần vừa khó học, vừa khó kiếm ..tiền trong khi các bệnh về thực thể nói chung thì lại có số lượng bệnh viện khá nhiều cả công lập và tư nhân và cũng được chăm chút đầu tư cả về trang thiết bị và trình độ chuyên môn . Ngay như ở các tỉnh như ở Cần Thơ, đã có 1 bệnh viện chuyên khóa về đột quỵ, có những trang thiết bị tầm quốc tế trị giá tầm 90 tỷ ! để có thể tầm soát về các vấn đề thần kinh một cách đầy đủ và trình độ các y bác sĩ tại đây cũng ngang tầm thế giới ! Hiện nay cũng đang có kế hoạch xây dựng một bệnh viện tầm cỡ quốc tế như vậy ở Thủ Đức . Còn các vấn đề về tâm lý và tâm thần thì sao ?Trước đây, khi được tổ chức thành Trung Tâm Sức Khỏe Tâm Thần TPHCM – thì ngành Tâm thần cũng được tiếp quản một bv Đa Khoa ở khu KTM Lê Minh Xuân ( Bình Chánh) , và tổ chức thành BV Tâm Thần Lê Minh Xuân trực thuộc TT SKTT TPHCM . Có lẽ đó là sự phát triển hiểm hoi của ngành tâm thần , bởi vì ngành tâm thần tuy không đòi hỏi các tranh thiết bị y tế tối tân và đắt tiền , nhưng lại đòi hỏi một không gian thoải mái và yên tĩnh, cảnh quan đẹp mắt và không khí trong lành …những điều tưởng chừng như đơn giản, nhưng lại thực sự khó kiếm, khó thực hiện và khó vận hành. Có dịp đến thăm một bệnh viện tâm thần ở Paris ( Pháp) năm 2000, tớ có cảm giác như đi vào một công viên với cỏ cây hoa lá, và chứng kiến những bệnh nhân tâm thần thoải mái đi dạo trong các luống hoa, vườn cỏ … thấy rất an bình. Có thể đó không hản là một liệu pháp, nhưng rõ ràng đó là yếu tố cần thiết để người bệnh nhân được thoải mái vui vẻ , từ đó sẽ hỗ trợ rất nhiều cho những liệu pháp điều trị về thuốc men hay các trị liệu tâm lý được tiến hành một cách đầy đủ bởi những BS tâm thần và các chuyên viên tâm lý..Yếu tố môi trường là một yếu tố quan trọng trong việc điều trị các bệnh tâm thần, nôi trường ở đây chính là bầu khí gia đình, là các không gian giúp cho thư giãn và là những tác nhân tích cực từ sự lắng nghe, chia sẻ và kết nối với người xung quanh . Nếu như những nguyên tắc về Sức khỏe tâm thần được hiểu rõ một cách thấu đáo, thì người ta sẽ thấy là phòng bệnh luôn tốt hơn là chữa bệnh . Từ những mức độ khổ tâm, làm sao đừng để trở thành nhiễu tâm. Nếu đã nhiểu tâm thì hãy nố lực tạo sự quân bình cho hệ thống các mối quan hệ trong gia đình, sao cho đừng để bệnh nhân thành loạn tâm. Tới đây rất khó mà khắc phục , nhưng nếu bệnh nhân được sống trong một môi trường an yên và trong lành từ thể chất đến tinh thần thì hẵn là việc điều trị cũng đỡ khó khăn rất nhiều .Điều quan trọng là sự quan tâm của người thân, của bố mẹ, để giúp cho các bạn trẻ, từ trẻ em cho đến các thanh thiếu niên và cả người lớn, nhận ra những dấu hiệu bất ổn về tâm lý, từ đó có thể tìm đến các phòng tư vấn để được lắng nghe, chia sẻ , nâng đỡ chứ không phải là để giáo huấn, khuyên nhủ hay ..điều trị. Tránh tình trạng thiếu tôn trọng hay thiếu quan tâm ngay từ trong gia đình, để rồi dần dần sức khoe tâm thần ngày một suy yếu, cho đến khi bộc lộ quá nhiều dấu hiệu khủng hoảng, căng thẳng mới tìm đến các nhà tâm lý, hay bác sĩ tâm thần đôi khi là ..khá muộn . Nhưng khi tìm đến các phòng tư vấn hay bệnh viện thì lại mong muốn có ngay những giải pháp tức thì, hiệu quả hay những loại thuốc uống vào dễ dàng, nhanh chóng hơn là việc phải vận dụng những biện pháp từng bước một, dần dần chuyển hóa không chỉ bệnh nhân, thân chủ mà còn phải chuyển hóa cả cách ứng xử và bầu khí trong gia đình nữa . Đó mới là vấn đề dễ làm …điên đầu và khó áp dụng cho cả thân chủ hay bố mẹ các bạn ấy!LÊ KHANH . -
SỨC KHỎE TÂM LÝ HẬU COVID
Có thể thấy rằng sức khỏe tâm lý có một vai trò không kém quan trọng như những liều Vaccine phòng ngừa Covid – Từ chỗ coi thường cô nàng Covid đỏng đánh, cách ly một cái là xẹp liền như đợt đầu năm 2020. Cho đến khi, bất chấp các kiểu cách ly, bất chấp hàng rào kiên cố, bất chấp ngoáy mũi liên tục … Con số tử vong vẫn tăng vọt, con số FO nhảy lên 3 rồi 4 con số … thì người dân mới hoảng sợ, lo lắng và bám vào một niềm hy vọng hơi bị thổi phồnglà phải Tiêm chủng . Bởi vì thực sự vaccine chỉ có khả năng giảm nhẹ nguy cơ tử vong nếu tiêm đúng và đủ , nhưng cũng có những người đã tiêm 2 mũi mà vẫn ..lên đường như thường.
Thế rồi, sau khi hết cách chứ không phải hết dịch – thì chính quyền phải mở cửa , và lập tức hàng chục ngàn người dân thành phố, bất chấp gian khổ, hiểm nguy lên đường về quê tránh dịch ngay và luôn ! Họ đi trốn con Covid sao ? Không đâu, họ đi trốn cái cảm giác bị vây hãm, bị đè nén, bị bỏ rơi và bất lực trước cái đói nghèo, bất lực trước tình trạng lây nhiễm mà không hiểu tại sao ! Họ lên đường từ bỏ nơi họ đã bám víu để kiếm sống bao lâu nay cho dù được hứa hẹn hỗ trợ, được tiêm Vaccine … Nhưng họ vẫn đi, không ngại đường xa, mưa gió, đói khát … từ đi bộ, đạp xe cho đến cả nhà chất chồng lên chiếc xe máy mà có vất ngoài đường chắc cũng ít ai thèm lấy để về quê cho bằng được!
Tất cả chỉ vì sự khủng hoảng vào niềm tin, vào những lời hứa hẹn, và vì sự mất quân bằng tâm lý dẫn đến sự sợ hãi ! Cái nỗi sợ bì đè nén, bị làm cho trầm trọng hơn trở thành một nỗi ám ảnh mà chỉ có sự rời bỏ, chạy trốn mới có thể giải thoát cho họ . Thế còn những người chấp nhận ở lại thì sao ? và cả những người sinh sống ở thành phố, không có quê để mà chạy về thì sao ?
Dĩ nhiên, là đâu phải ai cũng sợ hay stress , đó chính là nhờ nội lực hay cái sức khỏe tâm lý trong mỗi con người. nhất là khi vẫn có cái ăn, cái mặc, vẫn có 1 ngôi nhà an toàn để ở, và quan trọng nhất là vẫn có việc để làm và biết được những biện pháp nâng cao sức khỏe tâm lý! Chính những điều đó, chứng tỏ được sự hiện hữu của con người , cho họ thấy là họ vẫn còn là người hữu ích cho bản thân và cho những người xung quanh. Vì thế, việc giãn cách, bị giam lỏng ở nhà , ngoài cái được duy nhất là giúp cho người dân cảm thấy an toàn và giảm bớt tình trạng lây lan trong cộng đồng, thì nó là liều thuốc độc hủy hoại sự tự tin, năng lực và cảm xúc của con người một cách nhẹ nhàng nhưng hiệu quả.
Các nhà chuyên môn về Y tế, dịch Tễ học và sức khỏe tâm thần đều thấy rằng, chính khả năng đề kháng của cơ thể mới là loại “ thuốc” phòng chống hiệu quả virus Covid – 19. Còn các loại vaccine thì tất cả nhà sản xuất cũng không ai dám khẳng định là nó hiệu quả trên 90% trong việc chống lây nhiễm, mà phải dựa vào nhiều yếu tố khác – chủ yếu là 5 K . Thực ra, 5 K đúng là có hiệu quả phòng chống thật, nhưng đó là trên lý thuyết thôi. Không có bất cứ một quốc gia nào, một địa phương nào có thể áp dụng một cách hoàn toàn 5 cái chữ K này ! Từ chiếc khẩu trang cho đến khoản cách, không thể nào giữ được an toàn theo đúng lý thuyết đề ra ! Chính vì vậy mới bùng nổ sự lây lan cho dù có xiết hết cỡ việc giãn cách XH.
Vì thế, khi ý thức được là không thể dựa vào khẩu trang, dựa vào khoảng cách..thì thế giới chấp nhận sống chung với nàng Covid, chỉ tập trung vào việc tiêm ngừa và điều trị cho người bệnh nặng để giảm tỷ lệ tử vong . Nhưng phải chăng vaccine sẽ bảo vệ chúng ta ? Không, vaccine chỉ hạn chế nguy cơ tử vong và đúng hơn là nó góp phần tích cực vào việc tạo kháng thể và gia tăng NIỀM TIN vào sự an toàn cho bản thân , Hay nói khác đi là nó làm gia tăng sức khỏe tâm lý cho mọi người . Họ Tin là đã chích ngừa thì sẽ không bị lây , nếu có lây cũng không bị nặng, nếu có nặng cũng không bị ..chết. Thực tế chứng minh điều đó, nhưng cũng không thiếu trường hợp không tiêm vaccine vẫn không sao, mà tiêm 2 thậm chí là 3 mũi vẵn lăn đùng ra về với ông bà !
Có thể nói là Đại dịch COVID-19 đã gây ra những thiệt hại to lớn về xã hội, tình cảm và sức khỏe cộng đồng. Nó làm gián đoạn cuộc sống thường nhật, làm dấy nên nỗi căng thẳng, sợ sệt và hoang mang về những mất mát, cả về sức khỏe và thu nhập, chưa kể đến việc bị giãn cách đã góp phần tích cực làm suy giảm khả năng đề kháng của cơ thể. Người ta đã thống kê trên 900 bệnh nhân cho thấy sau khi có kết quả xét nghiệm dương tính , thì có đến 26% bị trầm cảm, 22% bị rối loạn lo âu và 17% có các triệu chứng strss sau sang chấn . Phát hiện này có ý nghĩa quan trọng vì đa phần người mắc Covid – 19 đều ở thể nhẹ. Các nhà chuyên môn cũng thấy rằng – chính hoạt động giãn cách xã hội, tách con người ra khỏi những sinh hoạt bình thường đã có ảnh hưởng trầm trọng đến sức khỏe tâm lý của mọi người.
Chúng ta thấy rõ – sự nguy hiểm của Covid – 19 không nằm ở mức độ lây nhiễm, mà nó nguy hiểm vì sự coi thường giá trị của sự đề kháng của cơ thể và không chú trọng đến giá trị của sức khỏe tâm lý qua những biện pháp phòng chống thiếu khoa học !
TS.BS Mauricio J. Castaldelli-Maia, là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ, khoa dịch tễ trường y tế công cộng Mailman, ĐH Columbia phát biểu trên tạp chí y khoa Medscape: “Chúng tôi thấy các triệu chứng trầm cảm, lo âu, stress sau sang chấn có mức độ rất nặng trên lâm sàng ở những người nhiễm bệnh nhẹ”. Ông cho rằng những triệu chứng này một phần là do thời gian dài bị phong tỏa trong không gian chật hẹp điển hình của những thành phố lớn, dù có ở chung với gia đình. Bác sĩ Vivian Pender, chủ tịch Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (American Psychiatric Association – APA) và là giáo sư tâm thần học lâm sàng tại Trung tâm Y tế Weill Cornell, thành phố New York trả lời với tạp chí y khoa Medscape rằng việc giãn cách xã hội có thể ảnh hưởng to lớn đến những người sống phụ thuộc nhiều vào các mối liên kết và quan hệ xã hội.
Hơn bao giờ hết – định nghĩa về con người là một sinh vật xã hội lại có sự xác định rõ rệt đến như thế ! Con người cần không gian sống chưa đủ, mà còn cần đến những mối quan hệ xã hội lành mạnh và nhất là niềm tin vào lòng nhân ái , vào những bàn tay nâng đỡ của cộng đồng xung quanh. Vậy thì làm sao để đạt được sự quân bằng tâm lý ? Bảo vệ được sức khỏe tâm thần ?
Có 5 điều cần nhớ : 1/ Làm việc có mục tiêu 2/ Biết giúp đỡ người khác – 3/ Xây dựng mối quan hệ XH lành mạnh – 4/ Có những thú vui, giải trí để giữ nụ cười – 5/ Kiểm soát cảm xúc , không quá vui – buồn và tức giận. Bí quyết ở đây là TÂM PHẢI TĨNH – THÂN PHẢI ĐỘNG !
Nó đơn giản thôi, nhưng không phải ai cũng giữ được và cũng đừng nghĩ rằng phải tỏ ra bình thản trước những biến động xã hội chung quanh là tốt – bởi vì đó là sự tránh né những cảm xúc đích thực và che dấu những khó chịu trong lòng. Hãy chia sẻ và bộc lộ cảm xúc một cách chân thực đúng với suy nghĩ của mình, nhưng đừng để mất niềm vui và sự tin tưởng . Chúng ta có thể không tin tưởng xã hội, nhưng hãy tin vào chính mình và những người thân chung quanh. Đó là sức mạnh của niềm tin, để có thể đạt được sự Cân bằng Tâm lý..
CVTL LÊ KHANH
-
TÌNH TRẠNG SA SÚT TRÍ NHỚ
Đừng tưởng ngưởi già mới lẫn. Tình trạng sa sút trí nhớ đến độ “vừa nghe đã quên” của người trẻ từ lâu đã vượt xa mức báo động.
Ai chưa tin xin thử xem có bao nhiêu người nhớ nổi số…CMND hay số bằng lái xe ?Nhiều người quên tuốt luốt, quên giờ vào sở, quên luôn công việc, quên cả vợ con, đến độ sau giờ làm việc phải ngồi hàng giờ ở bàn nhậu để cố nhớ nẻo về nhà, thậm chí quên hết đến độ chỉ còn nhớ có mỗi ngày… lãnh lương!Chuyện gì cũng có lý do.Bộ nhớ mau hư thường vì nạn nhân chính là thủ phạm, do thiếu nhiều thứ cùng lúc lại thừa vài món trong cuộc sống thường ngày.Đó là:* Thiếu ngủ:Không kể người lỡ chọn nghề trực đêm, thiếu ngủ vì thức quá khuya, dường như là “mốt” của nhiều cư dân trong các thành phố. Kẹt một điểm là chất lượng của trí nhớ gắn liền với độ sâu của giấc ngủ, theo kết quả nghiên cứu ở Đại học Schleiweg-Holstein.Nhưng nếu tưởng như thế chỉ cần dùng thuốc ngủ để ngủ cho được nhằm tăng cường trí nhớ thì lầm. Thuốc an thần tuy tạo được giấc ngủ, nhưng não bộ đồng thời cũng mê một lèo, khiến bộ nhớ quên luôn công việc.* Thiếu nước:Não lúc nào cũng tiêu thụ không dưới 20% năng lượng của cơ thể riêng cho chức năng tư duy.Não vì thế rất cần nước và chất đường sinh năng. Theo chuyên gia ở Đại học Erlangen, uống không đủ nước trong ngày lại thêm bữa ăn chiều thiếu chất ngọt là một trong các lý do khiến tín hiệu thần kinh vừa nhập vào lại ra ngay, cứ như nước đổ đầu vịt.* Thiếu dầu mỡ:Chất béo loại cần thiết cho cấu trúc của tế bào thần kinh như 3-Omega, Acid Linoleic… là món ăn chính của não bộ. Đừng tưởng kiêng cử là béo tốt cho não. Trái lại là khác. Tất nhiên đừng để tăng chất mỡ máu vì đó là yếu tố bất lợi cho hoạt động của bộ não. Nhưng thiếu mỡ cũng tai hại tương tự.* Thiếu dưỡng khí:Thêm vào đó, não không thể dán tín hiệu thần kinh, dù là hình ảnh hay âm thanh vào bộ nhớ nếu tế bào thiếu dưỡng khí vì thiếu máu. Chính vì thế mà nhiều thầy thuốc khuyên dùng cây thuốc có công năng cải thiện hàm lượng dưỡng khí trong não bộ ngay cả cho người chưa phát hiện triệu chứng “đụng đâu quên đó.* Thiếu vận động:Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy người cao tuổi nếu vận động thể dục thể thao trong ngày thì ít quên hơn người không vận động. Theo các nhà nghiên cứu về lão khoa ở Hoa Kỳ, vận động trong ngày là điều kiện để bộ não không thiếu dưỡng khí trong đêm. Cũng không cần hình thức thái quá, nhẹ nhàng thôi, như đi bộ, bơi, chạy xe, khí công…, miễn là ngày nào cũng có.* Thiếu tập luyện:Muốn não “bén nhọn” như xưa mà không tập luyện chẳng khác nào chưa học bài. Chơi ô chữ, sudoku, học ngoại ngữ, vẽ tranh…, kiểu nào cũng tốt, càng nhiều cách giải trí càng hay, miễn là đừng ngồi yên mỗi ngày nhiều giờ trước máy truyền hình vì đó là hình thức tai hại cho bộ não.NHƯNG LẠI :* Thừa Stress:Bôi sạch bộ nhớ là một trong các phản ứng phụ của nội tiết tố nẩy sinh trong tình huống Stress.Biết vậy nên tìm cách pha loãng Stress bằng thể dục thể thao, thiền định, kiểu nào cũng được, miễn vui là chính. Thêm vào đó, đừng tự đầu độc cơ thể và bộ não bằng thuốc lá, rượu bia, thịt mỡ… Với bộ não “ngập rác” thì quên là cái chắc, vì đâu còn chỗ nào để nhớ!* Thừa chất oxy-hóa:Hàm lượng chất gây rỉ sét tế bào, sản sinh từ rối loạn biến dưỡng, độc chất trong môi trường ô nhiễm, khói thuốc lá, độ cồn, phụ gia trong thực phẩm công nghệ, hóa chất trong dược phẩm… càng cao, tế bào não càng mau già trước tuổi. Cầm chân chất oxy-hóa bằng hoạt chất kháng oxy-hóa , vì do’ là biện pháp chinh’ để bộ nhớ đừng mau “hết đát”.Hãy đừng “đem não bỏ chợ” qua lối sống chẳng khác nào có thù sâu với não bộ.Nếu đối xử với não bạc bẽo thì đừng trách có lúc”có vay có trả “.BS Lương Lễ Hoàng . -
THIỀN VÀ THỞ
. Sức khỏe là chuyện của mọi người. Đời sống càng tiện nghi, nhu cầu vật chất càng cao thì con người càng xa lạ với tự nhiên, với chính mình. Stress chính là nguyên nhân của 60-90% bệnh lý đưa người ta đến bác sĩ. Mà bác sĩ thì chỉ chữa được cái đau chứ không chữa được cái khổ, chữa được cái bệnh, chứ không chữa được cái hoạn.
Thiền có thể góp phần giải quyết căn cơ. Nhưng thiền là gì? Cách nào?
Hãy bắt đầu từ việc đơn giản nhất mà cốt lõi nhất: Đó là Thở. Và là Thở bụng. Cứ nhìn một em bé đang ngủ say mà xem! Chỉ có cái bụng là phình lên xẹp xuống, còn cái ngực thì im re. Thật vậy, khi cái ngực mà khò khè, thì đã bị bệnh rồi. Nói khác đi, cách thở sinh lý, thở thiên nhiên, thở bình thường nhất chính là thở bụng. Người khỏe thì luôn thở bụng nên thở bụng làm cho ta khỏe. “Bí quyết” nằm ở chỗ đơn giản nhất đó. Các phương pháp khí công, dưỡng sinh, yoga, thiền đều bắt đầu bằng tập thở bụng.
Tại sao phải tập? Bởi không biết tự lúc nào con người lại xa rời cái nguồn gốc tự nhiên của mình, bày ra thở ngực, thay vì ăn những thức ăn lành mạnh sẵn có trong thiên nhiên thì bày đặt chế biến đủ kiểu ! Do vậy, thở phải được rèn tập trở lại. Về sinh lý, cơ hô hấp chính của ta là cơ hoành, cơ vắt ngang giữa bụng và ngực chớ không phải cơ gian sườn hay cơ cổ. Khi các cơ gian sườn, cơ cổ mà ráng sức phì phò thì đã bệnh rồi!
Có một sự nhất quán, xuyên suốt trong lời dạy thiền định của Phật, đó là THỞ. Kinh viết “Thở vào thì biết thở vào, thở ra thì biết thở ra. Thở vào dài thì biết thở vào dài, thở ra ngắn thì biết thở ra ngắn…”. Tóm lại, là luôn quán sát hơi thở, đặt niệm (nhớ, nghĩ) vào hơi thở. Chỉ có vậy. Nhưng khi đọc câu “Thở vào thì biết thở vào, thở ra thì biết thở ra…” có thể gây nhầm lẫn, bởi ai mà chả biết thở cơ chứ! Thế nhưng ở đây không phải là biết thở, mà là nhận thức được cái sự thở,. Đó mới là điều cốt lõi! Nhận thức, ý thức, cảm nhận, ấy chính là niệm (nhớ), là quán ( quan sát, suy tưởng) về sự thở, về hơi thở. Nhờ đó mà một mặt, ta giải thoát tâm ta khỏi những vướng mắc lăng xăng, một mặt ta nhận ra ý nghĩa cuộc sống và từ đó, buông bỏ bao nỗi lo toan, sợ hãi của kiếp nhân sinh để có cuộc sống có sức khỏe và hạnh phúc.
Câu hỏi đặt ra là tại sao quán sát hơi thở? Quán sát hơi thở thì có gì hay? quán sát hơi thở thì có điều kiện để thấy “ngũ uẩn giai không” hơn, tức thấy vô ngã hơn. Vô ngã ở đây không còn là một ý niệm, một khái niệm mà là một trạng thái. Để thấy “vô ngã” thì tốt nhất là quán sát từ “ngã”, từ hơi thở là tốt nhất, một đối tượng sẵn có ngay trong bản thân mình. Hơi thở dễ quan sát nhất vì nó nằm ngay trước mắt mũi mình, Lúc nào cũng phải thở. Ở đâu cũng phải thở. Cái hay nữa là quán sát nó thì không ai nhìn thấy, chỉ riêng ta biết với ta thôi!
Mỗi phút lại phải thở cả chục lần. Lúc mau lúc chậm, lúc ngắn lúc dài, lúc phì phò lúc êm dịu. Hơi thở lại rất nhạy với cảm xúc. Trước một cảnh đẹp, ta “nín thở”. Lúc lo âu, ta hổn hển. Lúc sảng khoái ta lâng lâng. Lúc sợ hãi, hồi hộp ta thở nhiều kiểu khác nhau, muôn hình vạn trạng. Và nhờ đó mà thấy vô thường. Nhờ đó mà ta quán sát được cái tâm ta. Thở cũng gắn với các hoạt động cơ bắp. Khi mệt, ta mệt “bở hơi tai”, khi khỏe, ta thở nhẹ nhàng sảng khoái! Rõ ràng chỉ có hơi thở mới là một sợi dây nhạy cảm buộc vào thân vào tâm, là cái cầu nối giữa thân và tâm. Không chỉ thế, thở còn vừa là ý thức, vừa là vô thức. Như không cần ta. Như ở ngoài ta. Như không có ta. Quan sát thở, ta còn có dịp đào sâu xuống…vô thức. Ta thấy thở gắn với sự sống chết của kiếp người. Còn sống là còn thở, chết là hết thở, là tắt thở, là ngừng thở. Để ý một chút ta sẽ thấy đời người thực ra chỉ là… một hơi thở! Khi chào đời em bé khóc thét lên một tiếng thật to để hít mạnh không khí vào phổi để rồi khi lìa đời, cụ già lại thở hắt ra một cái, trả lại
cho đời tất cả những gì mình đã vay mượn! Giữa hai lần thở vào thở ra đó là những đợt thở… lăn tăn như những làn sóng nhỏ, mà nối kết các làn sóng nhỏ lăn tăn đó lại với nhau ta có cuộc rong chơi trong cõi “Ta bà”! Mỗi hơi thở vào ra trung bình khoảng 5-10 giây. Mỗi giây, trong cơ thể con người đã có hằng trăm triệu tế bào hồng cầu bị hủy diệt và hằng trăm triệu hồng cầu khác được sản sinh. Quán sát hơi thở do đó ta thấy đựơc sự sinh diệtThở có thể làm chuyển biến tâm trạng ta, chuyển hóa cảm xúc ta, cả hành vi ta nữa. Đang sôi giận mà kịp nhớ lại, quán sát sự thở của mình thấy nó phập phều kỳ cục, bèn quên giận mà hơi thở được điều hoà trở lại lúc nào không hay: điểm hưng phấn trên vỏ não đã bị dịch chuyển! Nói khác đi, ta có thể dùng cách quán sát hơi thở để tự kiểm sóat cảm xúc và hành vi của mình. Quán sát hơi thở cũng lôi kéo ta trở về hiện tại tức khắc- không còn đắm mình trong dĩ vãng hay tương lai. Bởi vì thở là thở trong hiện tại. Ở đây và bây giờ . Giận dữ , lo âu, sợ hãi tiêu tốn rất nhiều năng lượng. Cho nên những lúc đó ta dễ cảm thấy kiệt sức! Ngủ là một cách giảm tiêu hao năng
lượng, nhưng vẫn còn co cơ, vẫn còn chiêm bao. Một đêm ác mộng sẽ thấy bải hoải toàn thân khi thức giấc!Thiền giúp tiết giảm tiêu thụ năng lượng một cách đáng kể, còn hơn cả giấc ngủ. Một khi cơ thể giảm tiêu thụ năng lượng thì các tế bào được nghỉ ngơi, nên toàn thân cảm thấy
thấy nhẹ nhàng sảng khoái.Phổi ta như một cái máy bơm, “phình xẹp” để đưa khí vào ra là nhờ có áp suất thay đổi. Khi áp suất âm trong phổi và các phế nang thì khí bên ngoài tự động lùa vào, tuôn vào, lấp đầy phổi và các phế nang, cho đến một lúc lượng khí bên trong đầy dần lên thì chuyển sang áp suất dương, phổi sẽ đẩy khí ra. Có một thời điểm áp suất cân bằng nhau, hay nói cách khác, áp suất bằng không (0=zéro), thì khí bên trong cơ thể và bên ngoài vũ trụ chan hòa thành một, không phân biệt. Đó chính là quãng lặng. Quãng lặng đó ở cuối thì thở ra – trước khi thở vào trở lại – thường kéo dài, thong dong, nhẹ nhàng, yên tịnh, vì không hề tốn năng lượng. Như chim lượn bay, không phải vỗ cánh, như xe ngon trớn chạy ở số không, không tốn nhiên liệu! Đó chính là giai đoạn “Prana”. Pra có nghĩa là trước và Ana là thở vào ( trước thì thở vào cũng có nghĩa là sau thì thở ra). Prana đã được biết đến từ xa xưa. Yoga, khícông, cũng như y học Đông phương nói chung đã nói đến Prana từ thời cổ đại. Trong yoga có “pranayama” là kiểm soát hơi thở. Trong thiền định, không còn phải là vấn đề kiểm soát hơi thở nữa mà hơi thở sẽ tự kiểm soát! Đến một lúc nào đó, khi vào sâu trong thiền định, hành giả sẽ không cảm nhận mình thở nữa. Hơi thở nhẹ gần như ngưng bặt. An tịnh. Hòa tan.
Có thể nói đến một phương pháp thiền tập- tạm gọi là “Pranasati” chăng?- tức đặt “niệm” vào quãng lặng, và thực chất cũng không còn cả niệm, một sự “vô niệm” hoàn toàn chăng? Những hành giả giàu kinh nghiệm \ cho biết có thể vào định ngay hơi thở đầu tiên có lẽ nhờ rèn tập mà khoảng lặng ngày càng dài ra, mênh mông ra như không còn biên giới, như hòa tan vào hư không, lắng đọng, thanh thoát. Lúc đó không còn ý niệm về không gian, thời gian, về ta, về người… Tiến trình hô hấp vẫn diễn ra, sâu trong các tế bào, nhưng ở mức thấp nhất, nhẹ nhàng nhất, tiêu thụ năng lượng tối thiểu và do vậy nhu cầu sản xuất năng lượng không còn đòi hỏi nữa, các tế bào ở trong trạng thái hoàn toàn tĩnh lặng, “nghỉ ngơi”!
Khi nói đến thiền, ta thường nghĩ ngay đến ngồi: ngồi thiền. Rồi nào kiết già, bán già, hết sức phức tạp và bí hiểm như chỉ dành riêng cho một giới nào đó. Thiền thực ra không nhất thiết phải ngồi, không nhất thiết phải kiết già, bán già. Đi đứng nằm ngồi gì cũng thiền được. Người Nhật, người Tây Tạng có cách “ngồi” thiền riêng của họ, người Tây phương có cách khác hơn, miễn sao có một tư thế thoải mái, dễ chịu là được. Thế nhưng cách ngồi tréo chân (kiết già, bán già) lại có lợi ích hơn cả. Tại sao? Tại vì khi ta đứng, ta đi, các bắp cơ phía trước của hai chân phải co lại để nâng đỡ cả thân mình, trong khi các bắp cơ phía sau thì duỗi ra. Lúc ngồi tréo chân ta đã làm cho hoạt động các bắp cơ đổi chiều. Đây là phương pháp “đối chứng trị liệu”. Khi đi bộ lâu, mỏi chân, ta ngồi xuống, xếp bằng và hít thở một lúc sẽ thấy hai chân bớt mỏi rất nhanh. Cơ nào đã duỗi lâu thì được co lại, cơ nào đã co lâu thì được duỗi ra! Thiền hay yoga do vậy khai thác kỹ thuật này để trị liệu rất có hiệu quả sự mỏi mệt, không kể ngồi theo cách này cũng giúp làm giảm sự tiêu thụ oxy đáng kể!Giữ lưng thẳng đứng cũng là một yêu cầu vô cùng quan trọng trong thiền. Ta dễ có khuynh hướng chiều theo độ cong tự nhiên của cột sống dưới sức nặng của thân thể do trọng lực- và nhất là do tuổi tác- dễ dẫn đến cong vẹo cột sống hoặc đau cột sống cổ, đau thắt lưng. Ở tuổi trung niên nhiều người đã bị những cơn đau dữ dội đến phát khóc. Đó là những cơn đau cấp tính, nếu nghỉ ngơi hoàn toàn và uống thuốc theo toa bác sĩ chừng mươi ngày sẽ khỏi, nhưng không khỏi hẳn, dễ tái phát do tư thế chưa được điều chỉnh. Bởi nguồn gốc sâu xa hơn của đau cột sống, đau thắt lưng lại là do stress, nếp sống căng thẳng phải chịu đựng, dồn nén lâu ngày. Cơn đau là tiếng chuông báo động để ta “tỉnh ngộ”! Một người cúi gầm suốt ngày trước máy vi tính hay tivi thì sớm muộn cũng bị hội chứng về cột sống. Một người đi chùa lạy Phật mà tư thế không đúng thì lâu ngày cũng bị đau cột sống như vậy! Nhất là khi đã có tuổi, cột sống có khuynh hướng cứng lại, mất đàn hồi, các lớp sụn độn giữa hai đốt sống dễ bị bẹp, có khi “xì” ra một bên, chèn ép gây đau. Do vậy, giữ lưng thẳng đứng trong lúc ngồi thiền là điều cần thiết. Kết hợp với tập thể dụng bụng, có nghĩa là tập cho thắt lưng được dẻo dai, cũng sẽ làm chậm tiến trình lão hóa.
Trong thiền, một yếu tố rất quyết định nữa là sự thả lỏng toàn thân,“buông xả” toàn thân, mà có người ví như thả trôi theo dòng nước. Thả lỏng toàn thân là cách làm cho toàn thân như rủ xuống, xẹp xuống không còn căng cứng nữa! Có thể nói cơ thể ta như chỉ gồm có hai thành phần: “thân xác” và “thân hơi”. Thả lỏng là “xì” cho xẹp cái thân hơi đó- mà tiếng Việt ta có một từ rất hay là “xả hơi”! Khi quá mệt, quá căng thẳng thì ta cần “xả hơi”! Khi đó, không một bộ phận nào của cơ thể còn phải căng nữa, phải gồng nữa, kể cả vỏ não. Tiêu hao năng lượng cho trương lực cơ và hoạt động của vỏ não sẽ giảm thấp nhất có thể được. Y học chứng minh tiêu hao năng lượng trong thiền rất thấp, dưới mức chuyển hóa cơ bản, thấp hơn cả khi ngủ, nhờ vậy mà năng lượng được tích lũy tốt hơn, giúp chữa nhiều thứ bệnh hoạn một cách hiệu quả.
Cơ thể ta có khoảng trăm ngàn tỷ tế bào. Mỗi tế bào thực chất là một “sinh vật” háo ăn, háo làm, háo tiêu thụ oxy ( để kết hợp với thức ăn qua những phản ứng gọi là oxyt-hóa) nhằm tạo ra năng lượng cho cơ thể hoạt động. Nhưng oxyt-hóa càng mạnh thì càng tạo thêm các gốc tự do và các chất… bã, làm cho cơ thể mau mệt mỏi, mau già nua! Giống như một thanh sắt để ngoài nắng gió một thời gian sẽ bị oxyt-hóa thành rỉ sét ngay. Khi cơ thể có cách nào làm giảm tiêu thụ năng lượng không cần thiết thì các tế bào cũng sẽ được nghỉ ngơi, tĩnh dưỡng. Khi cơ thể đã chùng xuống, đã giãn cơ, tức giảm tiêu hao năng lượng một cách đáng kể rồi thì cũng sẽ thấy bớt cần thiết phải cung cấp các dưỡng chất qua thức ăn (bột, đạm, dầu mỡ)… vốn là nguồn tạo năng lượng! Ăn ít mà vẫn đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng thì cơ thể đỡ vất vả, các tế bào đỡ hùng hục làm việc, tinh thần sẽ sảng khoái. Các nghiên cứu trên sinh vật bị cho nhịn đói vừa phải thấy sống lâu hơn và trẻ lâu hơn!
Các nghiên cứu y sinh học cho thấy các nhà sư có thể làm giảm nhu cầu oxygen đến 40% trong lúc thiền. Lúc đầu các nhà khoa học nghĩ thiền chắc cũng giống như ngủ hay nghỉ ngơi tích cực, nhưng thật ra khác hẳn! Thiền khoảng 30-40 phút thì mức lactate trong động mạch giảm, phenylalanine tăng 20%, giảm các họat động hệ giao cảm trên bề mặt da, giảm nhịp tim và hô hấp đáng kể. Cortisol và ACTH cũng giảm, do đó, không bị stress; trong khi Arginine và Vasopressin, được coi là có vai trò trong học tập và trí nhớ gia tăng đáng kể. Nhiều nghiên cứu ngày càng sâu hơn về beta-endorphin, corticotropin, melatonin, DHEA… hứa hẹn giải thích cơ chế tác dụng của thiền trên nhiều mặt trong tương lai.
Những năm gần đây, nhờ có các phương tiện như PET (positron emission tomography) hay SPECT (single photon emission tomography) và FMRI (functional magnetic resonance imaging) để đo hoạt động tưới máu não, cho thấy một số vùng được tưới nhiều hơn vùng khác, chứng minh thiền khác với giấc ngủ, mà đó là một trạng thái tỉnh giác an tịnh (state of restful alertness). Kỹ thuật fMRI cho thấy hoạt động tưới máu não gia tăng ở vùng liên quan đến sự chú ý (vùng lateral prefrontal và parietal), cũng như gia tăng ở vùng kiểm soát tự động, tỉnh thức Nhưng nói chung, tưới máu não trong thời gian thiền rõ ràng là giảm một cách đáng kể, chỉ tập trung vào một số vùng nhất định đã nêu trên. Điều này cho thấy thiền giả không tiêu hao nhiều năng lựơng cho các hoạt động vỏ não.
Các nghiên cứu về sinh lý học trong thiền vẫn còn đang tiếp tục nhưng rõ ràng thiền có khả năng làm giảm stress, giảm huyết áp và tạo sự sảng khoái, là yếu tố của sức khỏe, của chất lượng cuộc sống. Thiền ngày càng trở nên một kỹ thuật trị liệu hiệu quả trong y sinh học, nhất là lĩnh vực tâm lý trị liệu, nên đã có nhiều ứng dụng thực tiễn trong y khoa.
Nghiên cứu về lâm sàng cho thấy thiền giúp giảm thời gian nằm viện của bệnh nhân, giảm lo âu, trầm cảm, giảm 50% các triệu chứng tâm thần nói chung. Người hành thiền hơn 5 năm có tuổi già sinh lý trẻ hơn 12 năm so với người cùng tuổi, dựa trên 3 yếu tố là huyết áp, khả năng điềutiết nhìn gần của thị giác và khả năng phân biệt của thính giác. Học sinh cấp 2 có thực tập thiền trên 2 tháng, có kết quả học tập tốt hơn, có khả năng tập trung, thói quen làm việc, cải thiện hành vi (giảm xung đột, hung hăng), tự tin hơn, có khả năng hợp tác và quan hệ tốt hơn với người khác. Thiền giúp làm giảm cân, giảm béo phì, giảm nghiện thuốc lá, rượu, các chất ma túy nói chung.
Bầu khí quyển chúng ta thở hôm nay so với cách đây 700 triệu năm – tức là khi có những sinh vật đơn bào đầu tiên trên trái đất- thì cũng chẳng khác biệt! Với người anh em đơn bào đó thì ta cũng đang cùng hút chung một bầu khí, cùng bú chung một “núm vú” vũ trụ, cùng với muôn loài khác nữa! Các sinh vật cùng chia sẻ một cách…bình đẳng, không phân biệt và theo nhu cầu như vậy. Ta hút lấy oxy của không khí, lại tạo ra carbonic; trong khi cây cỏ hút carbonic lại tạo ra oxy. Con thằn lằn, con tắc kè, con ễnh ương… cũng phình ra xẹp vào như ta vậy. Bầu khí quyển vẫn không thay đổi, không thêm bớt. Nhưng chính con người có thể làm hại môi trường sống của mình mà không hay nếu cứ theo đà hủy diệt sự sống của thiên nhiên và muôn loài trên hành tinh xanh này! Hãy nương tựa chính mình. Bởi nói cho cùng, ai có thể “thở” giùm ai?
Ai có thể “thiền” giùm ai?Bác Sỹ Đỗ Hồng Ngọc .
-
Càng đơn giản Càng Hay
Ít ai ngờ là men bromalin trong trai thơm, papain trong đu đủ lại đa dạng đến thế. Câu chuyện về tầm ứng dụng của diếu tố cho thấy vai trò của sự đơn giản trong quy trình điều trị.
Con người không sinh ra với tập đơn thuốc trên tay. Dược phẩm cho dù dẫn xuất từ dược liệu thiên nhiên, với cơ thể vẫn là hóa chất ngoại lai. Bất kỳ dược phẩm nào, muốn có tác dụng trị liệu, đều phải được cơ thể dung nạp, chế biến, tích trữ và đào thải. Tác dụng tốt hay xấu của dược phẩm vì thế hoàn toàn tùy thuộc vào tiến trình biến dưỡng của thuốc, sao cho vừa nhanh lại vừa gọn.Thầy thuốc, như tên gọi, nói đúng hơn, như ước vọng của người bệnh, phải là bậc “thầy” về “thuốc”. Gặp nhà điều trị hào phóng cho nhiều thuốc theo kiểu “không bổ chiều dọc thì cũng bổ chiều ngang” chẳng qua vì không nắm vững cơ chế tác dụng cũng như phản ứng tương tác giữa các nhóm dược phẩm, thì toa thuốc có khác gì giấy chuyển bệnh đến phòng cấp cứu!
Người bệnh trong nỗi lo sợ trước bệnh tật đương nhiên tìm thấy ít nhiều an ủi khi rời phòng mạch với toa thuốc chi chít tên thuốc trên tay. Điều đó không mấy khó hiểu vì bệnh nhân rất dễ là… nạn nhân! Nhưng điều đó sẽ rất khó hiểu nếu thầy thuốc khi biên toa chỉ dựa vào thông tin thương mại, hay do động cơ nào đó, vì thầy thuốc cảm thấy “yên tâm” và “thoải mái” hơn khi biên thuốc đến hết chỗ trên toa thuốc!
Không riêng gì với thuốc tây, một thang thuốc Nam, thuốc Bắc với quá nhiều vị thuốc, quá nhiều thang thuốc trong suốt liệu trình cũng đi ngược mục tiêu của liệu pháp. Các nhà nghiên cứu thuộc trường phái Kanbo ở Nhật đã có luận cứ vững chắc khi “đơn giản hóa” nhiều thang thuốc cổ truyền kinh điển của Trung Y bằng cách loại bỏ nhiều vị thuốc mà vẫn giữ nguyên hay thậm chí còn tăng cường hiệu năng của bài thuốc!
Hơn nữa, dù Đông hay Tây, phương pháp điều trị không thể xa rời nguyên tắc “biện chứng luận trị”, theo đó thầy thuốc có bổn phận theo dõi sát sao diễn biến của bệnh tình để liệu cách thay đổi thuốc cho kịp thời. Thay đổi không luôn luôn đồng nghĩa với gia tăng. Bằng chứng cụ thể là triệu chứng bệnh lý trong nhiều trường hợp bỗng thuyên giảm rõ rệt sau khi thầy thuốc giảm số thuốc, bớt lượng thuốc hay thậm chí ngưng thuốc một thời gian ngắn.
Xin phép nhắn nhủ bạn đọc một điều rất “phản bổn”: Thuốc là phương tiện để điều trị. Nếu “đói ăn rau” thì đúng là “đau phải uống thuốc”. Nhưng giữa phải và nên bao giờ cũng có một khoảng cách. Đó là khoảng cách khi gần khi xa, khi mờ khi tỏ, giữa thiết yếu và cần thiết. Cũng chính vì thế mà chức năng tư vấn của thầy thuốc khi cho thuốc, của dược sĩ khi trao thuốc, không thể thiếu trong quy trình điều trị. Thầy thuốc không chỉ mang hình ảnh của người biên toa thuốc mà còn là người biết lúc nào nên trao toa thuốc cho bệnh nhân, để người bệnh trong suốt liệu trình không phải mang cảm giác cô đơn của kẻ bị bỏ rơi sau khi nhận… toa thuốc!
Bệnh tật và y thuật là một phần không thể tách rời của cuộc sống. Cuộc sống mới nhìn lắm nỗi nhiêu khê nhưng trên thực tế có thể trở thành đơn giản hơn nhiều nếu con người đừng tìm cách phức tạp hóa cuộc đời. Một liệu pháp nào đó, dù là dùng thuốc hay không dùng thuốc, dù Đông hay Tây, chắc chắn sẽ gần với người bệnh hơn nhiều, khi phương pháp điều trị đừng vì mục tiêu ngoài y khoa, chẳng hạn vì huê hồng của đơn thuốc, nên xa rời yêu cầu khẩn thiết và hợp lý của người bệnh. Đó là đơn giản trong quy trình và rõ ràng về mục tiêu. Điểm khác biệt giữa y khoa và y thuật chính là tiếng gọi hoàn nguyên. Riêng với thầy thuốc hai tiếng “nguyên bổn” còn có tên khác: lương tâm!
BS LƯƠNG LỄ HOÀNG.
-
Nói chuyện với bàn chân
Người ta thường nói, “thà nói chuyện với đầu gối”, vì đầu gối không hề cãi lại, cho dù không ai biết, đầu gối có lắng nghe hay không. Ở đây, thay vì nói chuyện với đầu gối, tôi không chỉ nói chuyện về đôi bàn chân, mà theo tôi, ta cần phải tâm sự với đôi bàn chân mỗi ngày, vì lẽ, đôi bàn chân là bộ phận thân thể bị lợi dụng nhiều nhất, và bị lơ là nhiều nhất.
Này nhé, trong văn chương thơ phú, khi tả về sắc đẹp của người phụ nữ, từ trên xuống dưới, từ mái tóc, đôi mắt, mũi, môi, miệng, cho đến đôi bàn tay, cánh tay, và xa hơn nữa… là cặp đùi, hay bằng tiếng lóng, “chai dần”! Nhưng, không biết vì lý do gì, văn thi nhạc sĩ lại dừng ngang đôi bàn chân, ít khi nói tới. Không phải là không có, mà nếu có thì cứ xem đôi chân là phần ô dề, xấu xí nhất của thân thể.
Đó là ở Việt Nam, còn ở Mỹ, theo nghiên cứu có thật, trên 50% người Mỹ, khi tắm, không kỳ cọ hay thoa xà phòng đôi bàn chân!
Khi nói về sức khoẻ cũng thế, người ta lo chăm sóc những bộ phận khác của cơ thể, mà không nghĩ đến vai trò quan trọng của đôi bàn chân, chịu đựng hàng trăm, hàng ngàn tấn sức nặng, qua bao năm tháng, “đội trên đầu”, chuyên chở toàn bộ cơ thể, hay giúp khuân vác những vật nặng. Ấy thế mà nhiều người đã bỏ lơ mất tầm quan trọng của 42 bắp thịt, 26 đốt xương và 33 khớp xương bé nhỏ, chưa kể những mạch máu, những sợi gân, và những dây thần kinh được kết hợp rất khéo léo. Mỗi ngày, người ta nhồi nhét đôi bàn chân ấy vào những đôi giày, đi đứng và chạy nhảy, xem như chuyện tự nhiên. Chưa kể những đôi giày thật sang, thật mỹ miều nhưng lại thật chật hẹp, gò bó không khác gì tục bó chân của người Trung Hoa ngày xưa.
Tôi đã từng bị gãy xương bàn chân, phải băng bột và ngồi xe lăn để khám bệnh hay mổ xẻ. Tuy chỉ là thời gian ngắn nhưng đủ để cảm thông cho nỗi khổ của những người bị tật nguyền không còn đôi chân, hay bị liệt.
Mỗi khi nói đến bệnh tật của đôi chân, người ta chỉ nghĩ đến chuyện gãy xương bàn chân, trẹo mắc cá khớp xương chân, hay bong gân xương chân. Và, ngoài những bệnh trực tiếp đến đôi bàn chân như thấp khớp, bệnh gout, chai da, hay nấm móng chân… thật ra, nhiều dấu hiệu bệnh tật trong trong thể lại được biểu hiệu lên đôi bàn chân.
Theo Đông Y, một số huyệt mạch trên đôi bàn chân có thể liên hệ hay ảnh hưởng đến một số cơ phận nội tạng nào đó trong cơ thể. Bằng cách xoa nắn những huyệt mạch nầy, có thể làm ảnh hưởng đến sức khoẻ của các nội tạng. Chuyện ấy tôi không hiểu rõ, nhưng theo Tây Y, có nhiều sự tương quan giữa đôi bàn chân và các bệnh kinh niên khác trong thân thể.
- Bệnh tiểu đường
Người bị bệnh tiểu đường thường có cảm giác như bị kim chích hay lửa đốt ở đầu ngón chân. Khi lượng đường trong máu tăng, những phân tử đường sẽ bám vào chung quanh những dây thần kinh. Hiện tượng “thắng đường”, hay “ngào đường” ảnh ưởng đến các tế bào dây thần kinh, tương tự như kho cá hay làm mứt khiến cho những dây thân kinh nầy không hoạt động bình thường. Vì thế những sự đau nhức xảy ra khi các dây thần kinh bị hư.
- Bệnh suy tuyến giáp hay cường tuyến giáp
Tuyến giáp (thyroid), ở cần cổ, phía trước cuống họng, giúp điều hòa thân nhiệt và năng lượng trong cơ thể. Người bị suy tuyến giáp (hypothyroidism), dễ bị mệt, da khô, luôn cảm thấy lạnh, và bị trầm cảm (depression). Ngược lại người bị cường tuyến giáp (hyperthyroidism), dễ bị căng thẳng thần kinh, dễ ra mồ hôi, da mỏng, sợi tóc dễ gãy, và suy yếu bắp thịt. Những dấu hiệu tương ứng cũng hiện ra ở đôi bàn chân như làn da, và móng chân. Thí dụ, móng chân dễ bị rạn nứt, bàn chân luôn đẫm mồ hôi là dấu hiệu của cường tuyến giáp, còn khô da, chân bị nức nẻ là do suy tuyến giáp.
- Thiếu hụt dinh dưỡng
Suy dinh dưỡng cũng biểu lộ trên đôi bàn chân. Thiếu calcium và vitamin D làm cho xương giòn dễ vỡ. Ngoài ra thiếu vitamin B-12 hay thiếu chất khoáng magnesium cũng làm cho bàn chân bị tê hay đau nhức.
- Các bệnh về thần kinh
Các chứng đau nhức xương cốt như đau lưng kinh niên làm cho bàn chân bị đau. Trẻ em bị đau bàn chân thường là do những bệnh về suy cơ bắp và thần kinh (neuromuscular diseases).
- Suy thận
Bàn chân bị sưng phù do thận bị yếu. Nước không thể thải ra khỏi cơ thể sẽ bị ứ đọng xuống chân.
- Bệnh về tim mạch
Suy tim hay cao huyết áp cũng làm cho bàn chân bị sưng phù. Nếu mạch máu bị nghẽn, lông trên ngón chân sẽ không mọc được.
- Ung thư
Những dấu lỡ loét trên da mà không bị đau thường là dấu hiệu của ung thư da. Nếu trên móng chân có những lằn đen thường là dấu hiệu ung thư của những nơi khác trong cơ thể. Rất nhiều trường hợp ung thư phổi lại có dấu hiệu lở loét thể hiện trên đôi bàn chân.
Thế đó, đôi bàn chân đã đưa loài người ra khỏi Phi Châu từ mấy chục ngàn năm trước. Cũng đôi bàn chân ấy ông cha ta đã băng Hoành Sơn, vượt Trường Sơn, Nam tiến, và, cũng những đôi chân ấy, đưa dòng máu Việt đi khắp năm châu. Làm sao lại đành quên?
Theo tôi, bàn chân đáng được nâng niu và chuyện trò hơn là đầu gối. Lần sau, mỗi khi nhìn xuống dưới… nên nhìn xa hơn một tí, bạn nhé.BS Hồ Ngọc Minh
-
HÃY XÔNG KHI BỊ CÚM CORONA
Đây là bài chia sẻ của chị Nguyễn Hồng Phương (bên Đức, không có FB). Chị vừa bị nhiễm Vi-rút Corona, bộc phát và tự chữa khỏi sau 4 ngày sau đó.Cho đến thời điểm này, bệnh cúm lạ này vẫn chưa có thuốc chữa rõ ràng. Đây là câu chuyện tự chữa khỏi của chị Phương.Khi bộc phát:⭐️Ngày thứ nhất: Chị ấy cảm thấy đau họng, ho khan (không đờm, không sổ mũi) và người rất mệt.⭐Ngày thứ hai: Đầu chị rất đau như là búa bổ và hai mắt cũng đau. Toàn thân mệt lả, và cảm thấy khó thở như người thai nghén.Thế là chị ấy súc miệng bằng nước muối ấm suốt ngày và kèm thêm ăn tỏi sống, uống nhiều nước trà xanh ấm và nước Cam (mọi người có thể uống nước Chanh) để tăng lượng vitamin C. Bên cạnh đó, chị ấy cũng dùng thuốc nhỏ mắt để làm dịu cơn đau mắt. Chiều hôm đó, chị ấy đã gọi đường dây nóng và có người đến khám, thử bệnh cho chị tại nhà. Họ cho chị biết là chị đã bị nhiễm vi-rút Corona dạng nhẹ. Họ cho chị ấy thuốc uống giảm sốt Paracetamol (như là Tylenol ở Hoa Kỳ) và kêu chị cách ly tại nhà và hàng ngày họ sẽ cho người đến kiểm tra.Chiều tối hôm đó, chị ấy đã mở máy sưởi cho nhiệt độ trong phòng rất cao, nệm nóng của chị ấy cũng chỉnh lên 40 độ C (tức là 104 độ F bên Hoa Kỳ). Chị bắt đầu cảm thấy mình bị sốt, đầu nhức kinh khủng, mắt thì đau như muốn lồi ra. Chị uống thuốc giảm sốt và cố gắng chống cự. Chị quỳ gối, cầu nguyện xin ơn Trên chữa lành cho chị. Sau đó, chị gọi điện thoại cho mẹ chị ở Việt Nam. Mẹ chị khuyên chị thử trị theo cách dân gian. Đó là XÔNG.Chị nghe lời mẹ, cố gắng đứng dậy đi nấu thuốc xông, ra vườn sau cắt lá tắc bỏ vào và cho thêm vài giọt dầu xanh.Thật kỳ diệu mọi người ạ, sau khi xông, toàn thân chị toát ra mồ hôi, và cơn sốt tự nhiên cũng giảm dần.⭐Ngày thứ 3: Chị ấy tiếp tục xông người, chị cảm thấy người nhẹ đi và không còn đau đầu nữa. Bác sĩ đến khám hôm đó đã ngạc nhiên vì sự bình phục nhanh chóng của chị ấy. Họ hỏi chị ấy ngoài uống thuốc của họ, chị có làm gì thêm không. Chị đã kể lại những điều chị ấy đã làm. Thế là họ nói họ sẽ chia sẻ lại cho bệnh nhân của họ.⭐️ Đến ngày thứ 4 sau khi bộc phát, chị ấy hoàn toàn bình phục như người bình thường. Chị gọi điện thoại nói bác sĩ không cần cho người đến kiểm tra nữa.Bài chia sẻ hơi dài, mọi người làm ơn chịu khó đọc vì mình thấy những bài thuốc dân gian của người Việt Nam mình rất hay và hiệu quả, trong khi Tây Y chưa biết đến. Khi bị bệnh, mọi người nhớ là XÔNG HÀNG NGÀY cho đến khi khỏi hẳn nhé. À, chị ấy cũng chia sẻ là khi xông, hơi nước xông nóng sẽ vào tất cả các lổ miệng, mắt, mũi, nhất là cổ họng và chị cảm thấy nhẹ người hơn.(Lưu ý: Mọi người có thể xông bằng lá chanh, vỏ cam, quýt, cây sả, vỏ bưởi, lá bưởi,…Có lá gì trong nhà dùng lá đó (đừng dùng lá độc hại là được) và nhớ khi nhấc nồi nước xông xuống, hãy cho thêm vào vài giọt dầu xanh, và mọi người nhớ hãy uống thật nhiều nước ấm, càng nhiều càng tốt, và dùng thuốc hạ sốt Tylenol, (đừng dùng Ibuprofen, Advil, Aleve) rồi hãy xông, tránh trường hợp bị mất nước nhé).Lê Khanh -
PHÒNG – CHỮA BỆNH BẰNG XOA BÓP
Hiện nay, khi nói đến xoa bóp hầu hết chúng ta đều liên tưởng đến những cơ sở xông hơi – xoa bóp được mở ra khắp nơi,phục vụ cho các quý ông cũng như các trung tâm spa dành cho các quý bà mà trong đó kết hợp nhiều biện pháp thư giãn khác nhau. Cũng có người lại nghĩ đến đội ngũ tẩm quất, giác hơi chuyên đi đấm bóp dạo, phục vụ cho giới bình dân ở các bến xe, công viên … và xem việc xoa bóp chủ yếu chỉ là để thư giãn, hay lại nhằm đến việc phục vụ cho những nhu cầu khác mà các hoạt động xoa và bóp chỉ mang tính hình thức qua loa, ít khi đúng bài bản, kỹ thuật thậm chí còn có những động tác có thể gây ra những nguy hiểm hay chấn thương về cơ, khớp thay vì có thể đem lại cho người thụ hưởng một sự phục hồi sức khoẻ thật sự
Trong khi đó, xoa bóp là một hoạt động sử dụng tay không tác động lên cơ thể với nhiều kỹ thuật khác nhau, dù đơn giản hay phức tạp đều có những thủ thuật nhất định. Chúng ta nên biết rằng phương pháp xoa bóp có khá nhiều trường phái khác nhau xuất phát từ nhiều nơi trên thế giới. Ở Ai Cập, khi khảo sát các bức tranh trên đá cách đây hơn 5000 năm, người ta đã thấy có hình những người nằm xoa bóp. La Mã thời cổ đại cũng đã dùng các liệu pháp xoa bóp sau khi tắm, còn ở Ấn Độ, xoa bóp được sử dụng như một nghi thức trong các buổi lễ Tôn Giáo, sau các buổi tập thở và Tập Yoga. Còn ở Trung Quốc, xoa bóp đã có một lịch sử rất lâu đời. Theo sách Nội Kinh Tố Vấn, thiên Dị Pháp (Chương 12) đã đề cập đến những phép xoa bóp khác nhau
Tại các nước Tây Âu thì các phương pháp xoa bóp cũng rất đa đạng và ngay từ thế kỷ 17 tại các trường Đại học Y Khoa, người ta đã tìm thấy nhiều luận án đề cấp đến lợi ích của xoa bóp.Hiện nay thì xoa bóp được phát triển một cách rộng rãi trong rất nhiều các quốc gia và trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ Y Học cho đến thể dục thể thao đều có những kỹ thuật xoa bóp phong phú.
Tại nước ta từ rất lâu đã có những danh y đề cập đến những phương pháp chữa bệnh bằng xoa bóp như:
Tuệ Tĩnh: Vào thế kỷ 14 đã tổng kết những kinh nghiệm xoa bóp thời bấy giờ để chữa một số bệnh (Sách Nam Dược Thần Hiệu) Thí dụ: Xoa với bột gạo tẻ để trị chứng ra nhiều mồ hôi. Xoa với bột hoạt thạch và bột đậu xanh để trị rôm sảy.Xoa với hạt cải ngâm dấm để chữa da thịt tê dại.Xoa với hạt cải ngâm rượu để điều trị đau lưng.Xoa với rươu. ngâm quế điều trị bại liệt.
Nguyễn Trực:Thế kỷ thứ 15, trong cuốn “Bảo anh lương phương” (Chữa bệnh cho trẻ em) đã đúc kết nhiều kinh nghiệm xoa bóp với các thủ thuật xoa, bấm, miết, vận động , kéo …..tác động lên kinh lạc , huyệt để điều trị các chứng đau bụng, ỉa chảy, lòi dom, tích trệ….
Đào Công Chính: Vào thế kỷ 18, trong cuốn “Bảo sinh diên thọ toản yếu” đã tổng kết các phương pháp tự tập luyện, tự xoa bóp để phòng và trị bệnh.
Hải Thượng Lãng Ông: Thế kỷ 18, đã nhắc lại các phương pháp trị liệu bằng xoa bóp để phòng và trị bệnh trong cuốn “Vệ sinh yếu quyết”
ĐỊNH NGHĨA:
Xoa bóp là một phương pháp phòng bệnh và chữa bệnh với sự chỉ đạo của lý luận y học cổ truyền. Đặc điểm của xoa bóp là dùng bàn tay, ngón tay là chính, tác động lên da, thịt, gân, khớp của người bệnh để đạt mục đích chữa bệnh, phòng bệnh.
Ưu điểm:
Giản tiện: Vì chỉ dùng bàn tay là chính, có thể dùng trong bất kể hoàn cảnh nào và không bị lệ thuộc vào các phương tiện khác.
Hiệu quả: Vì có phạm vi chữa bệnh rộng: có khả năng chữa một số bệnh cấp tính như nhức đầu, đau lưng cấp, cảm cúm…, cũng như một số bệnh mạn tính khác như thấp khớp, hội chứng dạ dày….
Có giá trị : Kỹ thuật xoa bóp duợc triển khai trên nguyên tắc chữa trị biện chứng của lý luận Đông y. Không cần uống thuốc, ít gây tác dụng phụ , có hiệu quả chữa trị khá đối với nhiều bệnh tật , là phương pháp chữa trị rất tiện và dễ thực hiện . Phạm vi thích ứng rộng rãi , các bệnh tật thường thấy gồm có : đốt sống cổ , đau lưng cấp tính bởi lao động quá sức mệt nhọc gây nên , đốt xương sống , sai khớp hoặc bong gân bốn chi v.v .
NHỮNG NHẬN THỨC ĐÚNG VỀ XOA BÓP:
-Xoa bóp là một phương pháp phòng bệnh và chữa bệnh như các phương pháp khác (Thuốc, Châm cứu, ấn huyệt…)
-Có một số bệnh chứng có thể dùng xoa bóp để chữa như vẹo cổ, đau lưng, thấp khớp, rối loạn tiêu hóa, mệt mõi, cảm cúm.
Có những bệnh phải phối hợp với những phương pháp khác, mà xoa bóp chỉ ở vị trí thứ yếu như sốt cao cấp tính, cơn đau quặn thận, cơn đau quặn gan…..
NHỮNG ĐIỀU CẦN CHÚ Ý:
- Cần làm cho người được xoa bóp (thân chủ) tin tưởng vào phương pháp để họ phối hợp tốt với thầy thuốc hay kỹ thuật viên.
- Phát huy sự nổ lực chủ động trong quá trình chữa bệnh bằng cách giải thích rõ nguyên nhân gây bệnh.
- Chỉ dẫn những điều kiêng cữ, những điều nên làm khi ở nhà.
- Cần có chẩn đoán rõ ràng rồi mới tiến hành xoa bóp.
- Không làm xoa bóp khi thân chủ quá đói hoặc quá no.
- Thân chủ mới đến cần nghỉ 5 – 10ph trước khi xoa bóp.
- Thủ thuật xoa bóp nặng nhẹ phải phù hợp với tình hình bệnh tật của thân chủ.
Thí dụ: Lần đầu làm nhẹ nhàng; bắt đầu và kết thúc làm nhẹ. Làm ở nơi đau phải chú ý sức chịu đựng của thân chủ, không làm quá mạnh. Sau một lần xoa bóp, hôm sau thân chủ thấy mệt mỏi, tức là đã làm quá mạnh, lần sau cần phải nhẹ hơn.
.Khi xoa bóp, thái độ thầy thuốc phải hòa nhã, nghiêm túc, luôn theo dõi diển tiến của người bệnh.
Đối với người mới, nhất là thân chủ nữ, cần nói rõ cách làm để họ yên tâm, tránh hiểu lầm đáng tiếc.
KỸ THUẬT VÀ THỜI GIAN XOA BÓP:
Xoa bóp yêu cầu động tác chính xác và có kỹ thuật nhất định, với yêu cầu cơ bản là kiên trì, mạnh mẽ, đồng đều, mềm mại, thấm sâu. Hình thức xoa bóp không hạn chế về thủ pháp thao tác bằng tay, cánh tay hay khuỷu tay, cũng có thể xoa bóp bằng chân v.v , hoặc bằng dụng cụ xoa bóp chuyên môn, có thể bôi thêm các loại thuốc đặc biệt như: cao, kem xoa bóp , dầu Đông Thanh, dầu Hồng Hoa, dầu vừng, bột thạch cao hoặc các chất nhờn khác v.v . Phương pháp xoa bóp gồm: đẩy, ấn, xoa, bóp, lắc, đập v.v . Tuỳ theo kỹ thuật và người thao tác khác nhau, xoa bóp có thể chia làm xoa bóp tự chủ và xoa bóp thụ động. Xoa bóp thụ động chủ yếu với mục đích phòng chống bệnh tật, trong đó có xoa bóp cho trẻ em, xoa bóp bó xương, xoa bóp khí công v.v ; do một thày thuốc hay một kỹ thuật viên tác động lên một bệnh nhân hay gọi chung là thân chủ. Còn xoa bóp tự chủ chủ yếu nhằm tăng cường và bảo vệ sức khỏe , có nhiều kỹ thuật như xoa bóp bảo vệ mắt, bảo vệ bốn chi, bảo vệ dạ dày , an thần v.v . Do mỗi người tự tác động lên bản thân mình.
Một liệu trình điều trị từ 10 – -15 lần là vừa, để tránh hiện tượng lờn xoa bóp và ghiền xoa bóp.
Đối với chứng bệnh cấp tính mỗi ngày có thể làm 1 lần.
Đối với chứng bệnh mạn tính, có thể xoa bóp cách ngày hoặc 1 tuần 2 lần.
Thời gian một lần làm xoa bóp:
Nếu xoa bóp toàn thân : thời gian từ 45 – 60ph
Nếu xoa bóp từng bộ phận : thời gian từ 10 – 15ph
Như đã nói trên , có nhiều phương pháp xoa bóp khác nhau, vì thế khi áp dụng cần phải biết rõ là người thày hay kỹ thuật viên sử dụng phương pháp nào và có thực sự đúng bài bản hay không.
HIỆU QUẢ:
Xoa bóp có thể nói là một phương pháp phòng bệnh và giảm đau hiệu quả nếu được thực hiện đúng kỹ thuật, nó còn đem lại những hiệu quả sau:
Một là : điều chỉnh chức năng phủ tạng. Đông y coi sự biến đổi bệnh lý của cơ thể con người là chức năng phủ tạng bị rối loại. Xoa bóp tức là vận dụng thủ pháp khiến chức năng phủ tạng bị rối loạn trở lại cân bằng, nhằm đạt mục đích chữa trị bệnh tật, tăng cường và bảo vệ sức khỏe .
Hai là : làm thông suốt kinh lạc và khí huyết . Khí huyết là vật chất chủ yếu duy trì sự sống , kinh lạc là con đường vận hành, truyền dẫn và liên lạc khí huyết trong cơ thể con người . Một khi khí huyết kinh lạc thất thường , tà khí bên ngoài sẽ thâm nhập phủ tạng và gây bệnh; nếu như phủ tạng mắc bệnh , cũng sẽ phản ánh lên cơ thể qua con đường kinh lạc . Qua kích thích xoa bóp, có thể xúc tiến sự sinh thành và vận hành của chức năng kinh lạc và khí huyết, để phối hợp chức năng phủ tạng, đạt mục đích phòng chống sự thâm nhập của tà khí và chữa trị bệnh trong cơ thể.
Lê Khanh ( sưu tầm )
-
PHÒNG NGỪA BỆNH NGHỀ NGHIỆP – KHÓ MÀ DỄ !
Dân gian có câu: “ Sinh nghề – tử nghiệp” khi muốn nói đến những vấn đề liên quan đến sức khoẻ và tính mạng của những công việc, từ những tai nạn cho đến các bệnh phát sinh trong môi trường làm việc. Từ đó, người ta đưa ra danh mục những nghề nghiệp nguy hiểm, có nguy cơ cao và thậm chí có những nghề mà các công ty bảo hiểm nhân thọ từ chối ký hợp đồng bảo hiểm an sinh.
Nhưng bên cạnh những nguy cơ rõ ràng hay tai nạn mà chủ yếu là do sự liều lĩnh, bất cẩn, không áp dụng các nguyên tắc an toàn lao động gây ra, còn có những nguy cơ tiềm ẩn, phát sinh từ các hoạt động hàng ngày mà chủ yếu là các tình trạng mệt mỏi, tê bại, buồn ngủ…. Những biểu hiện này thì hầu như nghề gì cũng có thể có,từ những công việc có vẻ nhẹ nhàng như làm việc trong văn phòng cho đến các công việc lao động nặng nhọc.
Tuy nhiên, khác với các tai nạn có thể ập đến một cách bất ngờ, thì các tình trạng suy yếu về thể trạng như nhức đầu, sổ mũi, mỏi mắt, tê bại tay chân, nhức mỏi cổ gáy … đều là những tình trạng có thể cải thiện, phòng tránh nếu ta biết quan tâm đến chính khả năng của bản thân,có chế độ sinh hoạt dinh dưỡng, vận động thích hợp và am hiểu một số những kỹ thuật, phương pháp tập luyện qua các dụng cụ đơn giản của y học Đông phương.
Tình trạng tê mỏi chân tay –giãn tĩnh mạch chân
Có những công việc thường xuyên phải ngồi một chỗ lâu như làm việc văn phòng, tài xế lái xe đường dài hay phải đứng thường xuyên như giáo viên … nói chung là ít vận động tay chân hay chỉ lập đi lập lại một số động tác sẽ khiến cho việc lưu thông khí huyết bị hạn chế, dẫn đến tình trạng tê mỏi tay chân hay nếu kéo dài trong nhiều năm làm việc thì có thể đưa đến tình trạng viêm giãn tĩnh mạch chân.
Về nguyên tắc, tĩnh mạch là một hệ thống mạch máu của hệ tuần hoàn. Tĩnh mạch sẽ mang máu thiếu ôxy từ cơ quan và mô về tim. Khi đến phổi nó được tái nạp ôxy ở phổi. Trong khi đó, dòng máu trở về tim có xu hướng bị động (yếu hơn dòng máu từ tim đi) và tùy thuộc mức co bóp của các cơ ở tay và chân.
Buổi sáng, một hay cả hai chân bạn cảm thấy bình thường. Tuy nhiên, vào giấc nghỉ trưa hoặc cuối ngày, bạn có cảm giác chân tê tê như kiến bò, kiến cắn, nặng chân, có trường hợp bị tê buốt, đau nhức nếu vẫn tiếp tục đứng, giảm đau hơn nếu nằm nghỉ và gác chân lên cao. Trường hợp suy tĩnh mạch nông thì trên hai bắp chân có nhiều “gân xanh” nổi lên. Đó là những tĩnh mạch nông ở chi dưới bị giãn, phồng lên chằng chịt thành những búi màu xanh nổi cộm dưới da.
Nếu chúng ta để cho đến khi đã có những triệu chứng đau nhức rõ ràng thì việc điều trị không đơn giản, phải kết hợp nhiều biện pháp khác nhau từ xoa bóp, ấn huyệt đến uống thuốc. Nhưng nếu chúng ta biết quan tâm đến đôi tay, đôi chân của mình, không muốn chúng phải “đình công” sau một thời gian dài làm việc, thì chỉ cần một số biện pháp thật đơn giản và nhẹ nhàng, chúng ta có thể giúp cho chúng không rơi vào tình trạng tê bại, sưng phồng.
Các biện pháp tập luyện đơn giản :
Đi bộ :
Mỗi ngày nên đi bộ ( buổi sáng hoặc buổi tối ) khoảng 30 phút – vừa đi vừa hít thở nhẹ nhàng, bạn nên kết hợp với việc hít – thở ( Hít bằng mũi – giữ hơi thở – thở ra bằng miệng thật nhẹ nhàng ) . Khi đi cần giữ đầu thẳng, mắt hướng về phía trước, không cúi xuống.
Thả lỏng vai, cánh tay gấp ở chỗ khuỷu làm thành một góc vuông, vung về phía trước và sau theo nhịp chân (không vận động tay sang hai bên). Hông và eo thẳng với chân, không chúi về phía trước hay ngả về phía sau. Nên bước những bước có độ dài vừa phải thích hợp, không bước quá dài gây áp lực cho phần đùi và đầu gối dẫn đến tình trạng đau, bàn chân tiếp đất trước ở phần gót. Đôi giày đi bộ rất quan trọng, phải vừa chân (không rộng, không chật – cho dù chỉ một chút), chất liệu nhẹ, đế bằng. Như vậy, bàn chân không chịu áp lực từ đôi giày và những bước chân mới có thể nhẹ nhàng, thoải mái.
Đứng lên – Ngồi xuống:
Buổi sáng ( hoặc buổi tối trước khi ngủ ) nếu không đủ thời gian hay không muốn tập các bài thể dục với nhiều động tác, bạn chỉ cần đứng thẳng, hai tay chống hông hay duổi thẳng ra phía trước,rồi ngồi xuống ( hít vào ) từ từ đứng lên ( thở ra nhẹ nhàng ) đứng yên rồi lại từ từ ngôi xuống. Bạn lập lại từ 5 – 10 động tác này là đủ.
Xoa bóp bắp chân và bàn chân:
Buổi tối trước khi đi ngủ ( hoặc sau khi đi bộ về ) bạn dùng một vài dụng cụ xoa bóp Đông Phương như Cây lăn 4 banh bằng gỗ hay cây lăn đồng để lăn trên bắp đùi, bắp chân ( hai dụng cụ này có tác động hiệu quả như nhau – cũng dùng để lăn trên lưng ). Đây là hai dụng cụ có nhiều công dụng trong các phương pháp phòng và trị bệnh Đông Phương, bạn nên có sẵn trong gia đình để sử dụng thường xuyên trong việc bảo vê sức khoẻ cho mình và cho những người thân trong gia đình.
Sau khi lăn bằng dụng cụ, bạn có thể xoa bóp hai bàn chân ( tự xoa bóp hay có người giúp ) hay ngâm chân vào nước ấm để dễ ngủ.
Bạn lưu ý, sau khi đi đâu về, khi chân còn nóng bạn không nên dùng nước lạnh để rửa chân, nếu không có nước ấm thì nên để chân nghỉ ngơi, hạ nhiệt đã rồi hãy rửa chân. Bạn có thể dùng một biện pháp vừa là tập luyện vừa kiểm tra sức khoẻ đôi chân của mình bằng cách đứng thằng, đưa hai tay ra để giữ thăng bằng, sau đó co một chân và đứng trên một chân ( chân nào cũng được) trong vòng 30-45 giây . Nếu bạn trên 45 tuổi mà có thể đứng yên trên một chân trong vòng 30 giây thì điều đó cho thấy bạn có một sức khoẻ bình thường ! Nếu có khó khăn trong việc đứn một chân thì đó là một dấu hiệu để bạn xem xét lại sức khoẻ của mình.
Lê Khanh (Sưu tầm )