Trong cuộc sống đời thường chúng ta hay bắt gặp một ai đó nói đến tư vấn tâm lý còn khái niệm tham vấn tâm lý dường như vẫn còn xa lạ với nhiều người dân Việt Nam.

 

Tham vấn Tâm lý là gì ?

Tham vấn tâm lý là kiến tạo một mối quan hệ, một quá trình tương tác giữa Nhà tham vấn tâm lý với thân chủ nhằm giúp đỡ thân chủ cải thiện cuộc sống của họ bằng cách khai thác nhận thức và thấu hiểu những suy nghĩ cảm xúc và hành vi của họ.

Có hai khái niệm là Nhà tham vấn và Thân chủ. Vậy Thân chủ là ai?

Thân chủ là khách hàng, họ là những người có lứa tuổi khác nhau đang gặp những khó khăn tâm lý như: Họ đang bị “stress” trong công việc, đời sống gia đình; họ có thể gặp khó khăn trong việc nuôi dạy con cái, quan hệ đồng nghiệp, quan hệ hôn nhân, tình yêu, tình dục…hay họ đang mất niềm tin…cũng có thể họ cảm thấy có những cảm xúc tiêu cực như giận dữ bất thường, đau khổ, căng thẳng lo hãi kéo dài, hoảng sợ…khiến họ băn khoăn và hoang mang không biết thoát ra tình trạng mình đang gặp như thế nào…Khi đó họ cần có người chia sẻ, lắng nghe và trợ giúp họ thoát ra khỏi tình trạng hiện có. Như vậy có thể hiểu thân chủ là những người đang có vấn đề tâm lý và cần được trợ giúp.

 

Nhà tham vấn tâm lý là ai?

Nhà tham vấn tâm lý là người được đào tạo một cách bài bản trong ngành tâm lý và cụ thể là tham vấn tâm lý. Họ có đủ các phẩm chất và kỹ năng cần có của một nhà tham vấn cũng như những kinh nghiệm sống và một tâm thế bình ổn để có thể trợ giúp tốt nhất cho thân chủ.

 

Nhiệm vụ của nhà tham vấn tâm lý :

Nhà tham vấn hay còn gọi là chuyên viên tham vấn – Tham vấn viên là những ngườI:

Biết cách Lắng nghe thân chủ, chủ động trong các cuộc nói chuyện và trong các cuộc gặp gỡ .

Biết Sử dụng các kỹ năng giao tiếp cụ thể để “khai thác” các cảm xúc, trải nghiệm suy nghĩ và quan điểm của thân chủ, và tập hợp các thông tin giúp thân chủ hiểu rõ về tình huống của họ.

Thể hiện sự thông cảm và thấu hiểu với thân chủ, xác định các bước thực hiện để có thể tìm ra hướng giải quyết tốt nhất cho vấn đề của họ.

– Giúp thân chủ hiểu được các sự kiện trong quá khứ đã góp phần vào các vấn đề hiện tại. Giúp thân chủ suy nghĩ và xử sự theo các cách khác nhằm giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của các sự kiện quá khứ.

– Giúp thân chủ phân loại các vấn đề trong cuộc sống của họ và khám phá sâu hơn về bản thân mình.

– Giúp thân chủ bày tỏ các cảm xúc của họ và có cái nhìn sâu sắc về việc các cảm xúc này tác động dến cách họ ứng xử, suy nghĩ và ra các quyết định như thế nào.

 

Tham vấn diễn ra như thế nào? Ở đâu?

Có hai hình thức tham vấn là tham vấn trực tiếp và tham vấn gián tiếp

Tham vấn trực tiếp là một tiến trình gặp gỡ giữa nhà tham vấn ( người trợ giúp) và thân chủ (khách hàng). Họ gặp nhau một lần một tuần hoặc nhiều hơn tuỳ theo vấn đề của thân chủ đang gặp phải, trong một khoảng thời gian cố định, thường là 50 phút cho đến một tiếng đồng hồ cho một cuộc gặp gỡ tại một địa điểm được ấn định trước.

   Vấn đề của tham vấn có thể diễn ra từ một vài tuần tới một vài tháng: Bởi vì những vấn đề của mỗi người hình thành và phát trỉển trong một khoảng thời gian, do đó cũng cần có thời gian để giải quyết.Những vấn đề phức tạp không thể giải quyết tận gốc trong chốc lát mà cần phải kéo dài trong một khoảng thời gian tương đối dài nhất là với những vấn đề liên quan đến hành vi.

Tham vấn gián tiếp là một hoạt động tham vấn thông qua các phương tiện truyền thông như :

Tham vấn qua thư : Thân chủ gửi thư ( hiện nay chủ yếu là thư điện tử : E.Mail ) và nhà tham vấn dựa trên các thông tin để đưa ra các biện pháp giải quyết.

Tham vấn qua báo chí : Thân chủ gửi vấn đề của mình về tòa soạn, tại đây sẽ chuyển thư này đến một người hay một nhóm người là chuyên viên tâm lý để giải đáp cho họ trên báo.

Tham vấn qua điện thoại : Qua các tổng đài ( 1088 hay 1080 ) Thân chủ gọi điện và được nối kết với một chuyên viên tham vấn để cùng trao đổi về vấn đề của mình.

Hoạt động tham vấn gián tiếp chỉ có khả năng giúp thân chủ một số ý kiến và giải quyết một số vấn đề đơn giản, không có hiệu quả và giá trị như hoạt động tham vấn trực tiếp.

Đặc điểm :

Tham vấn không phải là trò chuyện thông thường hoặc quan hệ bạn bè:

Bình thường khi gặp vấn đề chúng ta có thể nói chuyện với những người bạn mà chúng ta quý mến hoặc chúng ta tìm thấy sự vui vẻ trong quan hệ. Khi nói chuyện với bạn bè chúng ta có thể nói về nhiều thứ vặt vãnh nào đó hoặc có thể đề tài không mấy thú vị, đôi khi cuộc nói chuyện lại xoay quanh nhu cầu của chính người nói chuyện cùng chúng ta, họ có thể áp đặt cho chúng ta phải làm thế này thế kia.

Nhưng với tham vấn thì luôn luôn có những ranh giới giữa thân chủ và nhà tham vấn, đảm bảo tính khách quan, không trò chuyện linh tinh và mang tính áp đặt.

Nhà tham vấn phải tôn trọng các nhu cầu của thân chủ :

Họ tập trung để xoay quanh vấn đề của thân chủ. Đó là một quá trình trợ giúp dựa trên các kỹ năng, trong đó một người dành thời gian, sự quan tâm, và sử dụng các kỹ năng một cách rõ ràng và có mục đích để giúp đỡ thân chủ khai thác tình huống, xác định và triển khai những giải pháp khả thi trong giới hạn cho phép, sao cho thân chủ cảm thấy thoải mái nhất sau cuộc nói chuyện mà nhà tham vấn không hề áp đặt những gì họ cho là tốt cho thân chủ.

Tham vấn tâm lý không đưa ra lời khuyên

 Nếu như trong hoạt động cố vấn, các chuyên gia sẽ đưa ra cho khách hàng (KH) những lời khuyên “mang tính chuyên môn” cho thân chủ. Thì các Nhà tham vấn ( NTV ) lại khác: họ sẽ hỗ trợ thân chủ đưa ra quyết định bằng cách giúp họ xác định và làm sáng tỏ vấn đề, NTV dẫn dắt xem xét kỹ lưỡng vấn đế liên quan đến cảm xúc, hành vi, các khả năng, các quan điểm, thế mạnh của thân chủ từ đó giúp họ tìm câu trả lời cho chính vấn đề của mình. ( NTV chỉ thực sự đưa ra lời khuyên khi TC đang gặp những nguy cơ như có hành vi gây hại, huỷ hoại bản thân hay người khác…Những điều này có quy định rất rõ trong những nguyên tắc hành nghề tham vấn).

 Tham vấn tâm lý chỉ kéo dài trong vài chục phút

 Có rất nhiều nguyên nhân hình thành nên vấn đề của thân chủ. Do đó muốn tìm ra cách giải quyết tận gốc vấn đề của mình cần có một thời gian nhất định . Nhưng buổi làm việc giữa NTV và TC không nên kéo dài quá 2 giờ. Thông thường thời gian làm việc tuỳ theo vấn đề của TC nhưng nếu quá khó khăn và phức tạp, nhà tham vấn nên đề nghị một tiến trình trị liệu tâm lý trong một thời gian dài có thể trên một năm. Còn thông thường các buổi tham vấn cho một ấn đề chỉ nên diễn ra từ 3 – 5 cuộc gặp mặt.

 Kỹ năng cần thiết :

Ai làm chủ cuộc nói chuyện

 Trong tham vấn, NTV luôn tôn trọng và chấp nhận một cách vô điều kiện TC của mình. NTV không đưa ra quyết định, phê phán hay trách móc. Thân chủ khi tham vấn không chỉ được chia sẻ giải toả cảm xúc, cảm nhận và hiểu về mọi mặt vấn đề của mình,mà còn có thể biết cách đương đầu tốt hơn với những vấn đề của mình…hoặc được tăng cường tiềm lực bản thân từ đó tìm ra cách giải quyết tốt nhất cho vấn đề của mình vì thế chính TC là người làm chủ cuộc nói chuyện của mình với nhà tham vấn.

 Nhà tham vấn cần nhiều tuổi và kinh nghiệm ?

 Một Nhà tham vấn có nhiều trải nghiệm có thể giúp họ có khả năng thấu cảm và nhìn nhận vấn đề của TC tốt hơn. Tuy nhiên một NTV lớn tuổi và có nhiều kinh nghiệm chưa hẳn là một nhà tham vấn giỏi. Vì một NTV tâm lý giỏi phải là người có những năng lực và phẩm chất khá riêng biệt. Thứ nhất họ phải là người có kiến thức về quá trình phát triển tâm lý ở người: nhận thức, cảm xúc và hành vi của con người. Thứ hai, họ phải là người có khả năng giao tiếp, lắng nghe cũng như biết cách khai thác các cảm xúc, nhận thức và các biểu hiện của TC. Họ được đào tạo cơ bản về kỹ năng tham vấn cũng như các lớp học dành cho việc trợ giúp tâm lý cho TC. Họ cũng là người có những phẩm chất đặc biệt dành cho người làm tham vấn như khả năng chấp nhận, khả năng thấu cảm, sự trung thực…Do vậy độ tuổi hay trải nghiệm của NTV không quyết định đến việc buổi tham vấn đó có thành công hay không?

 Nhà tham vấn giúp gì cho thân chủ :

 Bằng kỹ năng, nhà tham vấn sẽ: lắng nghe vấn đề của thân chủ hoặc sử dụng những bài tập: như các bài tập thư giãn, bài tập khơi gợi tiềm năng, bài tập xác định mục tiêu, bài tập đánh giá cảm xúc…hay những kỹ thuật chuyên biệt để: Giúp thân chủ giảm bớt các cảm xúc tiêu cực trong hoàn cảnh khó khăn và những điều băn khoăn trong bạn.

 Họ sẽ cùng TC phân tích, lượng giá hoặc cung cấp những thông tin về vấn đề mà thân chủ gặp phải .  NTV có thể giúp TC đưa ra các quyết định phù hợp, các giải pháp thay thế, định hướng việc đối phó với những hậu quả của mỗi quyết định. Hoặc hướng họ làm các quyết định cụ thể.  NTV cũng có thể giúp TC có kế hoạch thay đổi hành vi, khuyến khích họ thực hiện những kế hoạch đặt ra. Hoặc có thể giúp bạn đánh giá được vấn đề của mình.

 Cần đề nghị gì với thân chủ ?

Khi thân chủ đồng ý làm việc với NTV, hãy thuyết phục họ chấp nhận nói về vấn đề của mình và giải thích cho họ biết rằng việc trợ giúp không không chỉ là một cuộc gặp gỡ thông thường để trao đổi ý kiến qua lại, mà phải có thời gian và cách thức trợ giúp. Do đó muốn quá trình tham vấn đạt được hiệu quả cao nhất, hãy yêu cầu họ sắp xếp thời gian để giữ đúng lịch hẹn với NTV. Việc thân chủ tôn trọng và sẵn sàng hợp tác với NTV hay không sẽ ảnh hưởng rất nhiều tới chất lượng của cuộc tham vấn.

Thông tin phải được giữ bí mật

 Một trong những nguyên tắc trong tham vấn là NTV không được tiết lộ thông tin bí mật của TC nếu TC không cho phép, không yêu cầu hoặc NTV chưa trao đổi với TC. Do vậy mọi thông tin TC chia sẻ phải được bảo mật. Đặc biệt là khi cung cấp các ý kiến chuyên môn cho giới truyền thông trong các bài viết hay phỏng vấn, nhà tham vấn chỉ được phép nêu ra vấn đề để minh họa, mà không được phép tiết lộ tên, tuổi, nghề nghiệp và khu vực sinh sống, làm việc của thân chủ. Điều này để tránh cho chính nhà tham vấn và thân chủ gặp những rắc rối trong các mối quan hệ và cả về pháp lý.

 

Kết quả của hoạt động tham vấn:

 Một hoạt động tham vấn hiệu quả cần đạt được những kết quả cho thân chủ như : sau thời gian làm việc với NTV , thân chủ đã nhìn nhận vấn đề của mình đang gặp phải một cách rõ ràng hơn. Họ có thể đưa ra cho mình một quyết định hoặc một kế hoạch cụ thể.

 Nhiều người cảm thấy mình trở nên thống nhất, có thể hành động hữu hiệu hơn. Có những TC lại cho rằng mình trở nên tự chủ và tự tin hơn về bản thân và quyết định của mình.  Cũng có người đã hiểu, chấp nhận con người mình, những người xung quanh một cách tốt hơn.

Nhất là giúp cho thân chủ cảm thấy yêu đời hơn, thấy có khả năng đương đầu tốt hơn với những vấn đề của cuộc sống một cách thích đáng và dễ chịu. Thân chu sẽ thấy cuộc sống của họ được cải thiện một cách rõ rệt sau thời gian được tham vấn tâm lý một cách hợp lý và chuyên nghiệp.

Thu Lành( tổng hợp)

( nguồn : TV Hoàng Nhân )