Hiện nay, khi nói đến xoa bóp hầu hết chúng ta đều liên tưởng đến những cơ sở xông hơi – xoa bóp được mở ra khắp nơi,phục vụ cho các quý ông cũng như các trung tâm spa dành cho các quý bà mà trong đó kết hợp nhiều biện pháp thư giãn khác nhau. Cũng có người lại nghĩ đến đội ngũ tẩm quất, giác hơi chuyên đi đấm bóp dạo, phục vụ cho giới bình dân ở các bến xe, công viên … và xem việc xoa bóp chủ yếu chỉ là để thư giãn, hay lại nhằm đến việc phục vụ cho những nhu cầu khác mà các hoạt động xoa và bóp chỉ  mang tính hình thức qua loa, ít khi đúng bài bản, kỹ thuật thậm chí còn có những động tác có thể gây ra những nguy hiểm hay chấn thương về cơ, khớp thay vì có thể đem lại cho người thụ hưởng một sự phục hồi sức khoẻ thật sự

Trong khi đó, xoa bóp là một hoạt động sử dụng tay không tác động lên cơ thể với nhiều kỹ thuật khác nhau, dù đơn giản hay phức tạp đều có những thủ thuật nhất định. Chúng ta nên biết rằng phương pháp xoa bóp có khá nhiều trường phái khác nhau xuất phát từ nhiều nơi trên thế giới. Ở Ai Cập, khi khảo sát các bức tranh trên đá cách đây hơn 5000 năm, người ta đã thấy có hình những người nằm xoa bóp. La Mã thời cổ đại cũng đã dùng các liệu pháp xoa bóp sau khi tắm, còn ở Ấn Độ, xoa bóp được sử dụng như một nghi thức trong các buổi lễ Tôn Giáo, sau các buổi tập thở và Tập Yoga. Còn ở Trung Quốc, xoa bóp đã có một lịch sử rất lâu đời. Theo sách Nội Kinh Tố Vấn, thiên Dị Pháp (Chương 12) đã đề cập đến những phép xoa bóp khác nhau

Tại các nước Tây Âu thì các phương pháp xoa bóp cũng rất đa đạng và ngay từ thế kỷ 17 tại các trường Đại học Y Khoa, người ta đã tìm thấy nhiều luận án đề cấp đến lợi ích của xoa bóp.Hiện nay thì xoa bóp được phát triển một cách rộng rãi trong rất nhiều các quốc gia và trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ Y Học cho đến thể dục thể thao đều có những kỹ thuật xoa bóp phong phú.

Tại nước ta từ rất lâu đã có những danh y đề cập đến những phương pháp chữa bệnh bằng xoa bóp như:

Tuệ Tĩnh: Vào thế kỷ 14 đã tổng kết những kinh nghiệm xoa bóp thời bấy giờ để chữa một số bệnh (Sách Nam Dược Thần Hiệu)  Thí dụ: Xoa với bột gạo tẻ để trị chứng ra nhiều mồ hôi. Xoa với bột hoạt thạch và bột đậu xanh để trị rôm sảy.Xoa với hạt cải ngâm dấm để chữa da thịt tê dại.Xoa với hạt cải ngâm rượu để điều trị đau lưng.Xoa với rươu. ngâm quế điều trị bại liệt.

Nguyễn Trực:Thế kỷ thứ 15, trong cuốn “Bảo anh lương phương” (Chữa bệnh cho trẻ em) đã đúc kết nhiều kinh nghiệm xoa bóp với các thủ thuật xoa, bấm, miết, vận động , kéo …..tác động lên kinh lạc , huyệt để điều trị các chứng đau bụng, ỉa chảy, lòi dom, tích trệ….

Đào Công Chính: Vào thế kỷ 18, trong cuốn “Bảo sinh diên thọ toản yếu” đã tổng kết các phương pháp tự tập luyện, tự xoa bóp để phòng và trị bệnh.

Hải Thượng Lãng Ông:  Thế kỷ 18, đã nhắc lại các phương pháp trị liệu bằng xoa bóp để phòng và trị bệnh trong cuốn “Vệ sinh yếu quyết”

ĐỊNH NGHĨA:

          Xoa bóp là một phương pháp phòng bệnh và chữa bệnh với sự chỉ đạo của lý luận y học cổ truyền. Đặc điểm của xoa bóp là dùng bàn tay, ngón tay là chính, tác động lên da, thịt, gân, khớp của người bệnh để đạt mục đích chữa bệnh, phòng bệnh.

Ưu điểm:

Giản tiện: Vì chỉ dùng bàn tay là chính, có thể dùng trong bất kể hoàn cảnh nào và không bị lệ thuộc vào các phương tiện khác.

Hiệu quả: Vì có phạm vi chữa bệnh rộng: có khả năng chữa một số bệnh cấp tính như nhức đầu, đau lưng cấp, cảm cúm…, cũng như một số bệnh mạn tính khác như thấp khớp, hội chứng dạ dày….

Có giá trị :  Kỹ thuật xoa bóp duợc triển khai trên nguyên tắc chữa trị biện chứng của lý luận Đông y. Không cần uống thuốc, ít gây tác dụng phụ , có hiệu quả chữa trị khá đối với nhiều bệnh tật , là phương pháp chữa trị rất tiện và dễ thực hiện . Phạm vi thích ứng rộng rãi , các bệnh tật thường thấy gồm có : đốt sống cổ , đau lưng cấp tính bởi lao động quá sức mệt nhọc gây nên , đốt xương sống , sai khớp hoặc bong gân bốn chi v.v .

NHỮNG NHẬN THỨC ĐÚNG VỀ XOA BÓP:

-Xoa bóp là một phương pháp phòng bệnh và chữa bệnh như các phương pháp khác (Thuốc, Châm cứu, ấn huyệt…)

-Có một số bệnh chứng có thể dùng xoa bóp để chữa như vẹo cổ, đau lưng, thấp khớp, rối loạn tiêu hóa, mệt mõi, cảm cúm.

Có những bệnh phải phối hợp với những phương pháp khác, mà xoa bóp chỉ ở vị trí thứ yếu như sốt cao cấp tính, cơn đau quặn thận, cơn đau quặn gan…..

NHỮNG ĐIỀU CẦN CHÚ Ý:

• Cần làm cho người được xoa bóp (thân chủ) tin tưởng vào phương pháp để họ phối hợp tốt với thầy thuốc hay kỹ thuật viên.
• Phát huy sự nổ lực chủ động trong quá trình chữa bệnh bằng cách giải thích rõ nguyên nhân gây bệnh.
• Chỉ dẫn những điều kiêng cữ, những điều nên làm khi ở nhà.
• Cần có chẩn đoán rõ ràng rồi mới tiến hành xoa bóp.
• Không làm xoa bóp khi thân chủ quá đói hoặc quá no.
• Thân chủ mới đến cần nghỉ 5 – 10ph trước khi xoa bóp.
• Thủ thuật xoa bóp nặng nhẹ phải phù hợp với tình hình bệnh tật của thân chủ.

Thí dụ: Lần đầu làm nhẹ nhàng; bắt đầu và kết thúc làm nhẹ. Làm ở nơi đau phải chú ý sức chịu đựng của thân chủ, không làm quá mạnh. Sau một lần xoa bóp, hôm sau thân chủ thấy mệt mỏi, tức là đã làm quá mạnh, lần sau cần phải nhẹ hơn.

.Khi xoa bóp, thái độ thầy thuốc phải hòa nhã, nghiêm túc, luôn theo dõi diển tiến của người bệnh.

Đối với người mới, nhất là thân chủ nữ, cần nói rõ cách làm để họ yên tâm, tránh hiểu lầm đáng tiếc.

 

KỸ THUẬT VÀ THỜI GIAN XOA BÓP:

Xoa bóp yêu cầu động tác chính xác và có kỹ thuật nhất định, với yêu cầu cơ bản là kiên trì, mạnh mẽ, đồng đều, mềm mại, thấm sâu. Hình thức xoa bóp không hạn chế về thủ pháp thao tác bằng tay, cánh tay hay khuỷu tay, cũng có thể xoa bóp bằng chân v.v , hoặc bằng dụng cụ xoa bóp chuyên môn, có thể bôi thêm các loại thuốc đặc biệt như: cao, kem xoa bóp , dầu Đông Thanh, dầu Hồng Hoa, dầu vừng, bột thạch cao hoặc các chất nhờn khác v.v . Phương pháp xoa bóp gồm: đẩy, ấn, xoa, bóp, lắc, đập v.v . Tuỳ theo kỹ thuật và người thao tác khác nhau, xoa bóp có thể chia làm xoa bóp tự chủ và xoa bóp thụ động. Xoa bóp thụ động chủ yếu với mục đích phòng chống bệnh tật, trong đó có xoa bóp cho trẻ em, xoa bóp bó xương, xoa bóp khí công v.v ; do một thày thuốc hay một kỹ thuật viên tác động lên một bệnh nhân hay gọi chung là thân chủ. Còn xoa bóp tự chủ chủ yếu nhằm tăng cường và bảo vệ sức khỏe , có nhiều kỹ thuật như xoa bóp bảo vệ mắt, bảo vệ bốn chi, bảo vệ dạ dày , an thần v.v . Do mỗi người tự tác động lên bản thân mình.

Một liệu trình điều trị từ 10 – -15 lần là vừa, để tránh hiện tượng lờn xoa bóp và ghiền xoa bóp.

Đối với chứng bệnh cấp tính mỗi ngày có thể làm 1 lần.

Đối với chứng bệnh mạn tính, có thể xoa bóp cách ngày hoặc 1 tuần 2 lần.

Thời gian một lần làm xoa bóp:

Nếu xoa bóp toàn thân : thời gian từ 45 – 60ph

Nếu xoa bóp từng bộ phận : thời gian từ 10 – 15ph

Như đã nói trên , có nhiều phương pháp xoa bóp khác nhau, vì thế khi áp dụng cần phải biết rõ là người thày hay kỹ thuật viên sử dụng phương pháp nào và có thực sự đúng bài bản hay không.

 

HIỆU QUẢ: 

Xoa bóp có thể nói là một phương pháp phòng bệnh và giảm đau hiệu quả nếu được thực hiện đúng kỹ thuật, nó còn đem lại những hiệu quả sau:

Một là : điều chỉnh chức năng phủ tạng. Đông y coi sự biến đổi bệnh lý của cơ thể con người là chức năng phủ tạng bị rối loại. Xoa bóp tức là vận dụng thủ pháp khiến chức năng phủ tạng bị rối loạn trở lại cân bằng, nhằm đạt mục đích chữa trị bệnh tật, tăng cường và bảo vệ sức khỏe .

Hai là : làm thông suốt kinh lạc và khí huyết . Khí huyết là vật chất chủ yếu duy trì sự sống , kinh lạc là con đường vận hành, truyền dẫn và liên lạc khí huyết trong cơ thể con người . Một khi khí huyết kinh lạc thất thường , tà khí bên ngoài sẽ thâm nhập phủ tạng và gây bệnh; nếu như phủ tạng mắc bệnh , cũng sẽ phản ánh lên cơ thể qua con đường kinh lạc . Qua kích thích xoa bóp, có thể xúc tiến sự sinh thành và vận hành của chức năng kinh lạc và khí huyết, để phối hợp chức năng phủ tạng, đạt mục đích phòng chống sự thâm nhập của tà khí và chữa trị bệnh trong cơ thể.

Lê Khanh  ( sưu tầm )