Khi bạn bắt gặp con mình đang thêu dệt một câu chuyện khó tin hay phủ nhận một việc chắc chắn bé đã làm thì không có nghĩa là bé đang cố tình lừa dối bạn đâu. Ở lứa tuổi mẫu giáo, hầu hết những lý do thường là

CÁC LÝ DO NÓI DỐI

–Tính hay quên: Các bé lứa tuổi mẫu giáo thường có trí nhớ kém. Con bạn có thể đã gây ra cuộc loạn đả trên sân trường vì giật đồ chơi của bạn, nhưng khi bạn hỏi tội thì bé chối ngay. Bé không cố tình láu cá đâu, mà có thể bé đã không còn nhớ việc mình lấy đồ chơi đó nữa.

–Mong ước điều ngược lại: Khi con bạn chối phăng việc làm vỡ cái bình sứ của bạn thì không phải là bé cố tình trốn tội đâu. Bé chỉ mong rằng điều đó đã không xảy ra mà thôi và bé cũng tin rằng mình chẳng thể làm khác được.

– Khả năng sáng tạo tích cực: Ở tuổi này, trẻ em thường có đời sống giàu sự tưởng tượng. Sự sáng tạo của con bạn cũng đạt mức đỉnh điểm và bé có thể tin rằng tất cả những điều tưởng tượng trong đầu mình đều đúng. Mà xét cho cùng thì điều đó cũng chẳng ảnh hưởng đến hoà bình thế giới. Dù sao thì cũng chẳng có ai cưỡi tên lửa để lên chơi mặt trăng cả.

– Lẩn tránh sự phản đối: Con bạn biết rằng làm việc xấu thì bạn sẽ thất vọng. Cho nên bé thà nói dối còn hơn phải đương đầu với sự bực mình của bố mẹ.

– Cảm giác tự thoả mãn: Việc dựng nên một câu chuyện có thể khiến bé cảm thấy mình trở nên quan trọng hơn. Khi bé nói rằng bé đã tự mình bơi qua bể bơi cỡ thi đấu Olympic thì tức là bé muốn được mọi người tán thưởng tài nghệ (mặc dù không có thật) của mình chứ không hẳn là sự dối trá một cách chủ ý.

– Mong muốn được chú ý: Bé nhà bạn có thể nhận ra rằng khi bịa một câu chuyện khó tin thì chắc chắn sẽ nhận được sự đáp lại của bố mẹ. Mà bé cũng chẳng quan tâm bố mẹ sẽ phản ứng như thế nào. Điều quan trọng là bé thu hút được sự chú ý của bố mẹ. Đây là một dạng nói dối thăm dò.

–Cảm giác tự chủ: Khi bé qủa quyết một việc không có thật là chính mình đã cứu em gái khi em ngã khỏi xích đu, thì có thể là bé muốn lấy lại cảm giác tự làm chủ của bản thân mình.

-Nhu cầu kiểm tra giới hạn: Mặc dù ngay khi đi học về, bé đã được xem TV rồi. Bé vẫn đến bên bạn xin phép xem TV và nói không chớp mắt rằng cả ngày hôm nay bây giờ con mới xem lần đầu tiên. Dẫu có thấy bực mình đến mấy thì bạn cũng nên bình tĩnh vì cái kiểu ?ogiả bộ? như thế này là bình thường thôi. Bé đến 5 tuổi thì đã qúa quen với việc thử thách giới hạn chịu đựng của bố mẹ và quyền lực của chúng đối với cha mẹ rồi.

Phải làm gì khi trẻ nói dối

Hãy bình tĩnh. Dù không ai khuyến khích việc nói dối nhưng cách tốt nhất để giải quyết vấn đề này là bỏ qua cho bé. Bạn có thể thất vọng với những câu chuyện bịa của bé nhưng nên nhớ rằng nói dối là bằng chứng của việc bé đang học điều tốt từ cái xấu, lương tâm bé cũng đang phát triển và bé càng ngày càng hiểu rõ hơn sự khác biệt giữa thực tế và tưởng tượng. Cuối cùng là nếu bé không nghĩ rằng mình mắc lỗi thì tại sao bé lại phải bận tâm để che giấu.

–Cố gắng tìm lý do bé nói dối. Ví dụ như con bạn thích bịa đủ thứ chuyện khác nhau thì có thể bé muốn thoả mãn một nhu cầu rất bình thường của con người, đó là: cảm thấy mình quan trọng và được đánh giá cao. Trong trường hợp đó, bạn có thể ngăn chặn việc nói dối bằng cách khen tặng bé bất cứ khi nào bé nỗ lực làm tốt công việc nào đó.

–Không buộc tội. Giảm bớt lời trách mắng sẽ khuyến khích sự thú nhận, chứ không phải sự chối tội. Bạn có thể nói: Mẹ tự hỏi làm thế nào mà những cây nến lại vương vãi khắp phòng khách thế này? Ước gì có ai giúp mẹ nhặt hết nến lên nhỉ?

–Hãy tỏ ra thông cảm. Nếu bé lén lấy trộm một thanh kẹo và chối rằng mình không ăn nó (trong khi miệng vẫn còn nhoe nhoét sô cô la) thì không hẳn bé là đứa trẻ xấu xa, đơn giản là bé đang tìm cách chối loanh quanh. Tại vì không phải tất cả những gì bé thích đều thuộc về bé. Bạn có thể nói:” Mẹ cam đoan rằng con rất thèm ăn thanh kẹo đó. Cho nên khi ăn rồi, con mới nhận ra mình gặp rắc rối và phải nói dối.” Từ đó trở đi, bé sẽ hiểu rằng bé cần hỏi xin thứ mình muốn trước khi tự mình lấy nó, và nói thật bao giờ cũng đỡ rắc rối hơn nói dối. Nếu bạn nổi giận và làm cho bé sợ hãi vì lỗi lầm vượt giới hạn của bé, thì bé khó mà tiếp thu được những lời bạn giáo dục, và bé cũng sẽ học cách chùi mép kỹ sau mỗi lần ăn vụng.

–Đưa ra những hình phạt nhẹ nhàng. Nếu bé nói dối với mục đích thoát được sự trừng phạt thì điều quan trọng là bạn nên đưa ra những hình phạt nhẹ nhàng, tránh thô bạo. Ví dụ như cấm xem TV ngày hôm sau nếu bé nói dối để được xem tiếp một chương trình nữa. Bằng cách này bé sẽ nhận ra rằng “ vải thưa khó mà che mắt thánh” và lần sau không dám làm như thế nữa.

–Giải thích tại sao sự chân thật là quan trọng. Con bạn có thể nói nói rằng con biết nói dối là xấu nhưng chưa chắc bé đã thực sự hiểu giá trị đạo đức đối với tính không thật thà. Bạn có thể giúp bé hiểu bằng cách kể câu chuyện ngụ ngôn “Cậu bé chăn cừu và con sói” của La Fontaine, giải thích với bé sự quan trọng của lòng tin và cho bé biêt rằng nói dối có thể gây nhiều hậu quả nghiêm trọng. Một cuốn sách hay cũng về chủ đề này nhưng kết thúc có hậu là “Sam, Bangs, and Moonshine”, của tác giả Evaline Ness.

–Tỏ thái độ tích cực chứ đừng trừng phạt. Nếu bạn mong muốn con mình nói thật khi bé mắc lỗi thì đừng đáp lại sự chân thật của bé bằng cách trút cơn giận lên đầu bé. Nếu bạn xử sự như vậy thì lần sau bé có dám nói thật lỗi lầm của mình nữa không? Ở lứa tuổi này, một sự trừng phạt thô bạo vì nói dối sẽ khó đem lại kết quả như mong đợi: Đứa trẻ bị trừng phạt nặng nề với lỗi nhỏ sẽ dẫn đến sự cực đoan, trở thành người cực kỳ nghiêm khắc hoặc kẻ nổi loạn tý hon. Bạn không mong muốn điều đó xảy ra, đúng không? Vậy thì thay vào đó, bạn hãy khen trẻ khi bé nói thật. Sự động viên tích cực thì có tác dụng hơn nhiều sự trừng phạt để khuyến khích trẻ cố gắng trung thực.

–Cam đoan với bé là bạn vẫn luôn yêu bé cho dù bé có mắc lỗi gì đi nữa. Khi chẳng may bé làm vỡ cái đèn ngủ của bạn, bé có thể phủ nhận vì sợ rằng bạn sẽ không yêu bé nữa. Hãy giải thích rằng Bố và Mẹ vẫn luôn yêu con mặc dù bé đã làm một việc mà bạn không muốn.

–Xây dựng lòng tin. Cho bé thấy rằng bạn tin bé và bạn cũng đáng được bé tin cậy. Nếu bé phải tiêm chủng trong lần khám định kỳ sắp tới thì đừng dối bé rằng nó sẽ không đau. Hãy cố gắng giữ đúng lời hứa của mình, khi không thể làm vậy, bạn hãy xin lỗi vì đã thất hứa.

–Nói cho bé biết bạn mong đợi gì ở bé. Đưa ra các tình huống khác nhau để dạy bé những cách ứng xử phù hợp. Ví dụ, thiết lập những giới hạn bằng cách nói cho bé biết rằng, trước khi lấy một chiếc bánh trên đĩa người khác thì cần phải hỏi xem có được phép hay không. Vạch rõ những giới hạn là một trong những cách tích cực nhất mà bạn có thể làm cho bé. Thậm chí là bé có thể tự đánh giá mình và cách cư xử của mình có phù hợp hay không. Một đứa trẻ hiểu những giới hạn có lợi cho mình sẽ trở thành người lớn biết tôn trọng những giới hạn đó.

Anne Krueger