Tác giả: Lê Khanh

  • GIÁO DỤC BẰNG…HÀNG NHÁI !

    GIÁO DỤC BẰNG…HÀNG NHÁI !

    Ngồi nói chuyện với một bà mẹ có con nhỏ ở VT – Chị khoe là cho hai con theo học 1 trường Mầm Non theo phương pháp Montessori . Có thể nói, Mon được xem là một mặt hàng xịn nhất trong các mặt hàng giáo dục ngoại nhập. Vì khi nói đến Mon là phải nói đến Chuẩn – chuẩn từ nguyên tắc lý luận, giáo cụ, giáo án ..cho đến trường lớp, giáo viên …

    Chính vì quá chuẩn, nên nếu là người hiểu biết một chút, khi bước vào một ngôi trường có trưng bầy thương hiệu là dạy theo phương pháp Mon, thì không cần biết người phụ trách quảng cáo kiểu nào, cơ sở có xịn sò cỡ nào , lớp học có máy lạnh trải thảm tới đâu , đồ chơi học cụ có nhiều tới đâu… và dĩ nhiên, quan trọng là học phí cũng sẽ tới …đâu luôn .Chỉ cần bước vào lớp, nhìn diện tích phòng, nhìn các học cụ trưng bầy , và đặc biệt là nhìn cách cô giáo tương tác với con… là ta có thể biết ngay đó có phải là Mon chính hiệu hay mon giả..cầy không.

    Cũng có thể, một số cơ sở “bon chen” mua một số học cụ theo Mon ( Đắt xắt ra miếng luôn ) trang trí lớp rất đẹp … và điều đó sẽ rất tốt, nếu họ nói mình chỉ là Mẫu giáo ..chất lượng cao hay có nêm nếm chút Mon cho vui . Nhưng nếu chỉ với một vài cái kệ trưng bầy độ chục món học cụ theo Mon, để rồi nhận là dạy trẻ theo Mon, và thu học phí trên chục triệu… thì tốt nhất là đừng cho con theo học, phí tiền và phí thời gian.

    Montessori là một phương pháp Giáo dục quốc tế , đầu vào là trẻ 0 – 3 tuổi và đầu ra là ..hết cấp III ! Có nghĩa là Mon giáo dục một HS hoàn thiện từ nhỏ cho đến khi trưởng thành để bước vào đại học. Điều này cũng tương tự như một vài hệ thống giáo dục quốc tế có ở Việt Nam, dạy trẻ từ Mẫu Giáo cho đến hết cấp III để sẵn sàng đi du học khi bước vào Đại Học.

    Tuy nhiên, Cho đến nay vì chưa được ngành Giáo dục công nhận, và cũng chưa có đủ một số điều kiện nhất là về giáo viên, nên các trường Mon tại Việt Nam chỉ có đến cấp tiểu học. Mà chỉ có ở vài thành phố lớn. Điều đó có nghĩa là ở các thành phố vừa vừa như VT – thì chỉ có một số trường Mon cho trẻ Mẫu Giáo , chứ chưa có một hệ thống Giáo dục Montessori đầy đủ cho đến hết cấp tiểu học. Chính vì chi có ở cấp MG, và được xem là một hình thức giáo dục quý sờ tộc ! nên việc mở một trường MG gắn bảng Mon để thu HP cao là chuyện dễ dàng ! Nhưng ngoài một vài trường đếm trên đầu ngón tay tạm gọi chuẩn Mon về 2 phương diện : Học cụ và Giáo viên. Còn phần lớn các trường MG Mon khác thì chỉ có cái tên gọi cho kêu – Nếu gọi một cách chính xác đó là các trường hàng nhái ! Chẳng thà cứ dạy theo phương pháp Giáo dục Mẫu giáo bình thường, với trang bị cơ sở vật chất tốt, giáo viên được đào tạo tử tế, có lòng yêu thương trẻ … thì có thể lấy học phí cao hơn một mức cũng được mà , cần gì phải treo dê bán chó !

    Ngay cả việc khi phụ huynh cho con theo học trong trường chuẩn Mon, thì cũng phải cân nhắc nếu chỉ muốn con học hết đại học chữ To, rồi sau đó chuyển qua trường Tiểu học bình thường, hay thậm chí là tiểu học quốc tế nửa mùa ( vừa dạy tiếng Việt vừa dạy tiếng Anh) thì cũng cần xem xét, vì chỉ với 3 năm MG – trẻ chưa đủ thời gian để “ ngấm” và “tiêu hóa” theo quan điểm giáo dục của Mon, và từ đó phát huy được năng lực nội tại . Có điều kiện để đầu tư cho con là điều thuận lợi ,nhưng cũng như đi mua hàng xịn với giá cao. Chúng ta cần đủ tỉnh táo để mua được hàng thật với chất lượng chuẩn. Còn không thì dàng tiền sau này cho con vào Đại học , hay để cho con đi du lịch còn sướng hơn.

    LÊ KHANH

  • BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN GIAO TIẾP

    BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN GIAO TIẾP

    Trong cách giao tiếp với con, cái khó khăn nhất của phụ huynh  là không làm sao nói cho con làm theo ý mình muốn, hay chơi với các món đồ chơi có giá trị mà bố mẹ đưa ra.  Có thể nói, đây là một trong những sai lầm cơ bản nhất vì hoạt động hình thành và phát triển khả năng giao tiếp của con, không phải là buộc trẻ phải làm điều mà PH muốn mà phải để trẻ làm những gì trẻ thích làm..

    Nhưng để hiểu trẻ thích gì, muốn gì và có thể làm đươc gì thì lại phải có khả năng hiểu về con, hay đúng hơn là hiểu được các giai đoạn giao tiếp của con.  Điều này cũng tương tự như các giai đoạn trong mối quan hệ giữa hai người yêu nhau. Ở giai đoạn sơ giao thì không thể có các màn ôm ấp, hôn hít ..mà trong giai đoạn gần cuối trước khi ra tòa tuyên án chung thân, hai người có thể tự do áp dụng.

    Vậy thì giai đoạn giao tiếp của trẻ là gì ?

    Đó có thể gọi là các mức độ trong việc tương tác mà đầu tiên là khi trẻ chưa hề có một hành vi nào cho thấy khả năng giao tiếp. Trẻ ngơ ngác, cô lập và không đáp ứng bất kỳ  yêu cầu nào của người lớn.  Ta gọi đó là Giai đoạn tự phát

    Nếu thấy con ở trong giai đoạn này thì chúng ta phải hết sức nhẹ nhàng kiên nhẫn trong việc tiếp xúc, tạo ra nhiều tình huống khi chăm sóc , để từ đó trẻ bắt đầu có thể đưa ra các yêu cầu bằng cử chỉ với người lớn. Cụ thể là khi trẻ muốn gì, bé có thể nắm tay kéo đi để mong muốn được đáp ứng các yêu cầu của mình.

    Trong  giai đoạn biết yêu cầu, việc đáp ứng các yêu cầu kèm theo những kỹ thuật tiếp cận là điều cần thiết để giúp trẻ   chuyển sang giai đoạn giao tiếp sớm. Trẻ có thể nghe, hiểu các yêu cầu của người lớn và đáp ứng lại bằng các hành động đơn giản . Đây là mức phát triển của nhiều trẻ, nếu không có quá nhiều khó khăn về giác quan thường có ở các trẻ tự kỷ.

    Từ mức độ giao tiếp sớm, với những tác động phù hợp của người lớn, trẻ sẽ nâng khả năng giao tiếp lên mức độ đối tác , nghĩa là trẻ có thể chủ động đáp ứng, phản hồi và trao đổi qua lại các thông tin hay các các hoạt động giao tiếp với người khác của mình.

    Như vậy, trước khi vận dụng một số kỹ thuật cần thiết để gia tăng sự giao tiếp của trẻ. Chúng ta cần biết rõ con em mình đang ở mức độ giao tiếp nào. Để từ đó mới áp dụng các kỹ thuật phù hợp.

    Chơi với trẻ có dễ không ?

    Việc chơi với trẻ không chỉ đơn giản là ngồi xuống chơi, hay kêu trẻ đến để dạy ! Mà phải tạo ra một yếu tố thu hút như việc bầy ra những thứ mà trẻ quan tâm, tạo ra lý do cho trẻ tham gia và . cũng cần hiểu rõ cách giao tiếp của trẻ, để có nhiều biện pháp giao tiếp khác nhau, chứ không phải một giờ “can thiệp” để “tập nói” luyện ngôn ngữ bằng các tấm thẻ tranh vô hồn.

    Đầu tiên, để có thể thu hút được trẻ thì chúng ta phải biết rõ về các sở thích, biết chờ đợi các phản ứng ( đôi khi rất bất ngờ hay kỳ cục ) – Biết lắng nghe những gì trẻ phát ra dù đó chỉ là những âm vô nghĩa. Không những thế, mà còn phài những đáp ứng phù hợp với các yêu cầu mà chúng ta có thể hiểu được.

    Đừng đặt những câu hỏi đại loại như con muốn gì ? con nói gì vậy ? Vì đơn giản là trẻ không thể cắt nghĩa hay nói ra mong muốn của mình, mà chúng ta hãy khuyến khích trẻ dùng các hình thức diễn đạt khác nhau qua cử chỉ, nét mặt để có thể bộc lộ được nhu cầu của mình .

    Trong việc tương giao – cần phải để trẻ vào thế chủ động, trẻ có thể chơi hay làm điều trẻ muốn tùy thích, và người lớn phải biết dựa vào các hoạt động đó để trẻ cảm thấy vui thích khi được lôi kéo bố mẹ vào các hoạt động của mình – Đi theo sự dẩn dắt của trẻ là kỹ thuật quan trọng nhất cần phải nhớ và áp dụng một cách kiên trì.

    Để phát triển mối tương giao tích cực , chúng ta phải biết lồng ghép sở thích của trẻ vào các mong muốn hay mục tiêu của mình. Hãy quan sát cách chơi, món đồ chơi của trẻ để dùng ngay cách chơi đó mà tiếp cận trẻ , khiến cho trẻ dễ dàng chấp nhận chúng ta hơn.  Khi trẻ đang hoạt  động, thì chúng ta cần diễn giải các hành vi của trẻ – “ OH, con đang cầm cái xe trong tay, đẩy nó, rồi chất hàng lên xe…nào nào, đẩy ô tô nào …

    Chúng ta quan sát cách trẻ chơi và nói giống như một phóng viên đang tường thuật một trận bóng đá với các khán giả nghe trên đài phát thanh. Nhưng dĩ nhiên chỉ là các mô tả ngắn gọn và có sự lập lại.

     Làm thế nào để tạo hứng thú ?

    Để tạo sự vui vẻ khi ngồi chơi, chúng ta hãy  làm theo hay bắt chước các hoạt động mà mình đang tường thuật, điều đó sẽ khiến cho trẻ dễ dàng hơn trong việc “ chấp nhận” chúng ta vào hàng ngũ bạn bè của em. Cũng như cũng có thể “bắt chước” chúng ta trong các hoạt động sau này. Và chỉ đến lúc đó, chúng ta mới có thể đến gần, cùng chơi đùa với trẻ đề giúp trẻ phát triển.

    Bên cạnh các kỹ thuật vừa kể, người dạy khi ngồi chơi với trẻ, khi làm một điều gì đó thì chúng ta phải nhắc lại vài ba lần những điều mình nói và làm , đó là cách giúp trẻ có thể nghe và nhớ những gì mình muốn dạy trẻ.

    Hoạt động chơi với trẻ là một hoạt động cùng nhau. Sau khi ta đã đẩy cái xe ô tô , xếp một khối gạch lên cao thì phải gợi ý cho trẻ bằng lời nói hay dấu hiệu để cho trẻ biết là đã đến lượt của mình . Khi trẻ đã biết luân phiên cùng nhau thực hiện một điều gì đó, cũng như biết chờ đợi khi chúng ta đang làm , thì đó có thể nói là một sự tiến bộ đáng kể .

     Kỹ thuật khi chơi với con

    Ngoài ra , trong việc chơi đùa, trò chuyện với trẻ chúng ta cần lưu ý đến các kỹ thuật sau :

    • Khi nói chuyện với trẻ, chỉ nói các câu ngắn gọn, không nói dài dòng, diễn giải hay cắt nghĩa , ngay trong việc mô tả diễn giải hành động của trẻ cũng thế.
    • Âm ngữ Việt Nam có các thanh âm ( sắc, huyền, hỏi, ngã, nặng … ) vừa tạo cho câu nói có các âm độ cao thấp, nhưng nếu không biết cách nhấn giọng – thì nó lại có sự đều đều không gây sự chú ý cho người nghe. Vì thế nói với các từ được nhấn mạnh là một kỹ thuật cần được chú ý . ( ăn BÁNH , cho con uống NƯỚC … ) .
    • Để cho trẻ có thể nhớ và hiểu các từ ngữ, chúng ta cần nói với trẻ một cách chậm rãi , không kéo dài ngân nga nhưng rõ ràng .
    • Hãy nhớ, ngôn ngữ không chỉ là lời nói mà còn có các điệu bộ, cử chỉ . Bên cạnh đó cần có các hình ảnh, mô hình, đồ dùng mô tả và nói có minh họa cho những điều mà chúng ta cần giao tiếp với trẻ. Hãy nhớ đến các diễn giả khi nói chuyện, cách nhấn nhá và các cử chỉ minh họa sẽ thu hút được người nghe một cách tích cực.
    • Khi giao tiếp, không chỉ là các tấm thẻ tranh, mà còn cần đến các mô hình, đôi khi là những vật thật, và các bức ảnh màu, trắng đen, hình vẽ là điều không thể thiếu trong quá trình chơi đùa, tương tác với con.

    Qua các vật thật – mô hình – hình ảnh trẻ mới phát triển khả năng hình dung – liên kết – tưởng tượng để đi đến khả năng phán đoán có tư duy.  Trẻ phải được học qua hình ảnh để tăng khả năng nhận biết, phát triển vốn từ, ý tương, tạo sự ổn định , hiêu biết và có sự chọn lựa.

     Chọn đồ chơi cho con thế nào ?

    Một trong những điều làm cho phụ huynh cũng đau đầu không kém là việc chọn mua đồ chơi cho con – Có rất nhiều loại đồ chơi trên thị trường, vậy thì phải chọn như thế nào cho phù hợp ? Trước hết, ưu tiên cho các loại đồ chơi bằng gỗ, vừa an toàn và vừa bền là hai điều rất quan trọng. Thứ hai là công năng :   Đồ chơi khi tác động sẽ tạo ra một kết quả nào đó ( phát triển vận động thô và tinh ) Đồ chơi xếp gạch, xây dựng.  Đồ chơi xếp theo số lượng , đồ chơi có tính trao đổi  và các đồ chơi phát triển giác quan ( Cầm/ nắm / chà xát …. ) và các đồ chơi theo luật.  Ngay trong việc chơi, trẻ cũng có những mức độ phát triển khác nhau ( Thấp nhất là trẻ chưa biết chơi đồ chơi , sau đó trẻ sẽ biết chơi theo chức năng của đồ chơi. Nhưng vẫn chỉ chơi một mình trong một thời gian trước khi biết chơi tương tác và cao nhất là trẻ biết chơi giả vờ , sắm vai.

    Việc dùng các loại sách bằng vải, bìa cứng có những hình ảnh đơn giản cũng là một phương tiện có ích cho việc xây dựng mối tương tác với con , qua  những lúc trò chuyện, kể chuyện cho con dựa theo các hình ảnh minh họa hay đọc cho trẻ nghe….. Chúng ta cũng có thể dùng ngay các hình ảnh sinh hoạt trong các hoạt động thường ngày của trẻ tại nhà, để hình thành các câu chuyện kể, giúp trẻ hiểu rõ vị trí và các hoạt động cần có trong gia đình.

     Hãy trở thành bạn của con

    Việc giao tiếp với trẻ sẽ thành công khi chúng ta là bạn của trẻ, được trẻ “chấp nhận” sau một thời gian cưa cẩm dài hay ngắn tùy thuộc vào “tài nghệ” của bố mẹ hay người dạy trẻ. Nhưng chính việc trở thành bạn của trẻ sẽ là yếu tố quan trọng nhất trong tiến trình giúp con phát triển ngôn ngữ, giao tiếp theo từng giai đoạn tiến bộ của trẻ , đi từ giai đoạn tự ý ( không quan tâm đến ai ) Giai đoạn Yêu cầu ( Ý thức được sự có mặt của người lớn nhưng chưa chơi ) bước qua Giai đoạn giao tiếp sớm ( Trẻ bắt đầu biết chơi chung, chơi luân phiên ) và đi đế giai đoạn đối tác ( Biết tham gia một trò chơi giả vờ , biết cách bắt dầu, tiếp tục và kết thúc một trò chơi ).  Sự phát triển giao tiếp cho trẻ là điều không dễ dàng , nhưng với tình yêu thương, hiểu biết, chấp nhận và tôn trọng, chúng ta tin rằng mình sẽ làm được.

    LÊ KHANH – Trung tâm Diệp Quang .

     

     

  • BA GIAI ĐOẠN – MỘT CON ĐƯỜNG

    BA GIAI ĐOẠN – MỘT CON ĐƯỜNG

    Trong cuộc sống của trẻ VIP, có gia đình đã phát hiện và đưa con đi nhiều nơi để can thiệp – đạt được những tiến bộ nhất định . Nhưng khi xem xét về thành quả, thì có vẻ như một số trẻ chưa có được một đinh hướng đúng trên bước đường phát triển.

    Một bé trai hai tuổi , ở giai đoạn đầu của hành trình can thiệp –  Chưa có ngôn ngữ và giao tiếp mắt , có sở thích nghe nhạc, nhún nhảy và bắt chước những cử điệu theo nhạc trên phim hoạt hình rất tốt , nghe hiểu được những yêu cầu đơn giản . Nhận biết sự quan tâm của bố, mẹ, và bà khác nhau để có những phản ứng phù hợp – cho thấy cháu cũng có nhận thức và có khả năng đáp ứng, nếu biết xây dựng một chiến lược can thiệp phù hợp.  Nhưng mẹ đưa đi can thiệp thì  thấy GV chỉ tập cho bé bật âm theo hình ảnh và hầu như không có một định hướng nào cho gia đình.

    Đó là một khởi đầu cho một hành trình chắc chắn là rất dài , nếu như gia đình không được chỉ ra một hướng can thiệp đúng đắn, thì sẽ lại tiếp tục loanh quanh hết trung tâm này đến đơn vị khác hoặc sẽ tốn thời gian chỉ để cho trẻ học nói bằng sự nhại lời .

    Một bé trai 6 tuổi – có rất nhiều yếu tố của tình trạng Tự kỷ điển hình . Dù bố mẹ không tiếc công can thiệp – cũng đã theo học ở một trung tâm đến 3 năm – Bé có những tiến bộ về nghe hiểu, làm theo , giảm hành vi lăng xăng vô thức . Cô giáo cũng nhiệt tình hỗ trợ từ trường về đến nhà . Thế nhưng bé vẫn không thể giao tiếp bằng lời . Gia đình vẫn quyết tâm tìm nơi can thiệp để cho con biết nói . Đó là mong muốn chính đáng, nhưng phải xem xét đến các kỹ thuật, phương pháp và mục tiêu trong hành trình này , và xác định được phương hướng can thiệp, không quá chú trọng đến lời nói mà phải nghĩ đến việc phát triển giao tiếp và ứng xử cho em .

    Một bạn trai 15 tuổi – coi như ở cuối hành trình can thiệp sớm , có thể nói là một điển hình cho việc giao tiếp có hiệu quả về mặt ngôn ngữ, nhưng lại chưa có kết quả về mặt nhận thức và ứng xử . Ban ấy sau 7 năm can thiệp giờ đã nói tốt, biết hỏi thăm ông bà , trả lời được các câu hỏi đơn giản ,dù ngọng nghịu như người nước ngoài nói tiếng Việt, biết đọc viết, làm toán trong phạm vi 10, dù cho khả năng so sánh lớn bé, cao thấp còn hạn chế … Đã biết tự ăn uống, tắm rửa, cùng các hoạt động cá nhân.

    Đây cũng là kết quả của một quá trình can thiệp tích cực của 1 cô giáo trong hơn 3 năm gần đây  – Nhưng về khả năng vận động tinh cầm viết và vẽ thì cũng như một trẻ lên 5 – và cũng chưa biết dùng tiền để mua hàng, có những hành động xã giao chưa phù hợp. Điều này cũng chỉ ra một hạn chế trong chiến lược can thiệp cho một trẻ VIP bước vào tuổi thiếu niên.

    Điều gì rút ra từ 3 trường hợp, điển hình cho 3 thời điểm hay giai đoạn can thiệp cho trẻ VIP ? Một bạn ở khởi điểm, một bạn đang trên đường đi và một bạn có vẻ như đã xong một lộ trình can thiệp ?

    Đó chính là điểm khó khăn cốt lõi của trẻ tự kỷ – Khả năng giao tiếp và sự thích nghi với môi trường xung quanh. Các bạn ấy đều được can thiệp có kết quả trong một phạm vi nhất định – Thế nhưng, do chưa xác định được đâu là điểm mạnh, điểm yếu, vấn đề cốt lõi của năng lực giao tiếp là gì – mà gia đình dù đã rất nỗ lực , kết quả vẫn chưa được như ý muốn.

    Chính vì thế, việc can thiệp cho trẻ Tự kỷ không đơn thuần là những chiến lược can thiệp tốt và những giáo viên giỏi, mà còn cần có những am hiểu từ phụ huynh – Đây là điều mà không phải PH nào cũng nhận ra – PH không phải là nhà chuyên môn, nhưng cần biết cách tác động với con ngay trong các hoạt động hàng ngày tại gia đình, và xây dựng cho con một không gian sống tích cực với những cấu trúc ổn định tại gia đình .

    Với các GV thì cũng phải có một quan điểm rõ ràng về vai trò của mình . Chúng ta đều mong đợi tấm lòng yêu thương con trẻ, và sự niệt tình điều đó là vô cùng cần thiết nhưng đừng lẫn lộn giữa vai trò người thầy và vai trò người Mẹ . Chúng ta yêu thương trẻ như mẹ yêu con, nhưng chúng ta không có quyền xem mình là mẹ đứa trẻ !  Giáo viên cũng cũng không nên can thiệp, tác động với trẻ một cách cứng nhắc, theo đúng “bài bản” về giờ giấc và chương trình, kế hoạch, mà phải linh động và tích cực với nhiều “chiêu trò” khác nhau để tác động lên trẻ trong bất cứ lúc nào, bất cứ vị trí nào trong cơ sở giáo dục của mình và luôn chú ý đến kỹ năng giao tiếp ứng xử, hơn là chỉ chú ý đến khả năng phát âm.

    Để một chương trình can thiệp đạt đến kết quả tốt , chúng ta phải có một môi trường sống được tổ chức một cách linh hoạt và tích cực, từ các giờ can thiệp cá nhân, các buổi hoạt động nhóm nhỏ, các giờ phát triển kỹ năng cá nhân và nhất là có không gian để vui chơi và vận động. Dĩ nhiên là không thể đòi hỏi ở những căn phố nhà ống, chung cư trong các tòa nhà cao tầng tại thành phố lại có được sân chơi thoáng đãng ngoài trời. Cũng không thể đòi hỏi những trang bị đầu tư hiện đại và đắt tiền để có được những hiệu ứng tốt nhất trên trẻ theo mong đợi , dù đây cũng là những điều nếu có được, sẽ là điều kiện vô cùng thuận lợi. Nhưng, sự hiểu biết và chấp nhận là phải có , sự hiểu biết đến từ những chiến lược vạch ra do các nhà chuyên môn, và từ các tài liệu, sáhc vở mà người GV cần tham khảo và am hiểu. Từ đó mới có thể  định hướng được sự phát triển cho trẻ như thế nào.

    Sự hiểu biết phải đến cả từ phụ huynh để cùng với giáo viên dắt tay đứa trẻ đi trên một con đường với những mục tiêu xác định trong từng giai đoạn.  “ Nhóm can thiệp” này cần phải  biết được năng lực, nhận thức và sở thích của con để giúp con vui vẻ, thoải mái đi theo các định hướng đã được vạch ra .

    Điều quan trọng hơn nữa là hãy chấp nhận thực tế, đừng mơ mộng các phương pháp thần kỳ, đừng so sánh con mình với những trẻ khác, đừng hy vọng nhiều vào các kỹ thuật, phương pháp thiếu chứng cứ khoa học, đừng tốn tiền đầu tư vào các hành trình đi tìm thầy, tìm thuốc …Vì nếu có thì nó đã giải quyết cho tình trạng này từ lâu rồi . Tự kỷ có rất nhiều mức độ nặng, nhẹ khác nhau vì thế việc tác động, can thiệp cũng cần phải có những mức độ và mục tiêu khác nhau – từ thấp đến cao và tuần tự nhi tiến. Nhưng hầu như mọi trẻ VIP, đều có một khó khăn cốt lõi – đó chính là khả năng tương tác, giáo tiếp xã hội và thích nghi với môi trường xung quanh.

    Đừng vì mặc cảm con mình “có bệnh” mà “bế quan tỏa cảng” nhốt con trong nhà rồi mời giáo viên giỏi đến dạy. GV dù giỏi đến đâu cũng không thể thay thế một cộng đồng can thiệp tích cực bên ngoài. Nhưng cũng không phải cố gắng tìm cho được trường hay, thầy giỏi, sau đó là “trăm sự nhờ thầy” bán cái luôn cho nhà trường, GV muốn làm gì thì làm, kể cả chuyện thay mình làm mẹ của con luôn .

    Ước mơ cho trẻ tiến bộ là một ước mơ chung, từ bố mẹ đến giáo viên và các nhà chuyên môn.  Nhưng trong bối cảnh xã hội hiện nay, thì gia đình vẫn là nơi đứa trẻ cần được quan tâm để phát triển đầu tiên, không phải chỉ là việc nói được, kêu được hai tiếng Mẹ ơi, hay cố gắng cho con hòa nhập vào lớp Một, mà là sự phát triển về khả năng thích nghi và tương tác với bố mẹ cùng cộng đồng xung quanh.

    Nỗ lực từ bản thân phụ huynh là rất lớn và cần thiết, nhưng cần có sự hiểu biết và chấp nhận tình trạng của con mình để có những chiến lược và  mục tiêu phù hợp , chứ không phải cứ loanh quanh đi tìm đủ các phương pháp “thần kỳ” của các “thần y” để điều trị cho con khỏi bệnh !  Mà nên cùng với nhà chuyên môn, nhà trường và giáo viên bàn bạc, đưa ra những kế hoạch phối hợp cùng nhau để giúp cho con tiến bộ từng chút một trong một thời gian không thể ngắn – Hãy luôn nhớ: CÙNG NHAU– chúng ta sẽ làm được.

    Lê Khanh – TT Diệp Quang An Giang.

  • TỰ KỶ VÀ NỖI ĐAU ..GIAO TIẾP.

    TỰ KỶ VÀ NỖI ĐAU ..GIAO TIẾP.

    Đã từ lâu, ai cũng biết chứng tự kỷ là những rối loạn về phát triển – Nhưng vấn đề của trẻ không chỉ là sự khó khăn về diễn đạt, những hạn chế về nhận thức, cách xử lý cảm giác không ổn định, sự mất quân bình về cảm nhận bản thân … mà còn là những điều khiến cho trẻ tự kỷ bị hiểu lầm, bị kỳ thị và cô lập, xa lánh …đó là những vấn đề về giao tiếp với những người xung quanh, ngay cả với người thân trong gia đình.

    Con người là một sinh vật xã hội , phải được sống và lớn lên trong cộng đồng –từ cộng đồng nhỏ bé nhất là gia đình, cho đến những cộng đồng học đường và xã hội – Ai cũng biết câu “ Mồm miệng đỡ chân tay” những người dẻo miệng, hoạt ngôn thường chiếm được nhiều ưu thế trong cuộc sống – Không phải là họ giỏi, họ có tài gì nhưng nhờ khéo nói – có thể sẽ chiếm được nhiều cảm tình với mọi người, dễ nhận được sự ủng hộ thậm chí là tung hô của người khác.  Dale Carnegie chỉ nhờ khéo miệng và có tài viết, đã thành công trong thương trường và viết ra những cuốn sách dạy cách xử thế ( Đắc Nhân Tâm ) bán chạy nhất thế giới. đem lại sự thành đạt cho nhiều người.

    Nhưng với trẻ Tự kỷ, thì khéo miệng, giỏi ứng xử là điều không tưởng – Có một diễn giả tài năng,đi khắp thế giới phổ biến  một phương pháp can thiệp cho trẻ Tự kỷ, thu hút được hàng ngàn người đến nghe, đã tự nhận mình là tự kỷ, nhờ phương pháp này mà khỏi hoàn toàn, và còn trở thành người giảng dạy – truyền lửa cho phụ huynh với một cái giá không hề rẻ ! Có thể đó là một trường hợp hãn hữu có một không hai ! Vì người tự kỷ có thể cũng thành công trong một số ngành nghề – nhưng chưa hề có ai thành công về khoa ăn nói !

    Không chỉ là kém ăn nói, không xử lý được các vấn đề về ngôn ngữ , mà đứa trẻ hay người tự kỷ còn không thể hiểu được những câu nói đùa, những lời nói dối một cách tự nhiên và dĩ nhiên là cũng không hề biết nói dối mà khiến cho mọi người tưởng là thật. Cũng chính vì kém cỏi  từ cách diễn đạt, cho đến vụng về trong cách ứng xử , nên cho dù có được can thiệp, trị liệu tốt đến đâu thì người tự kỷ cũng chỉ có thể tồn tại và phát triển trong một môi trường, hay trong một cộng đồng có sự bao dung, hiểu biết và chấp nhận sự kém cỏi của họ qua những cách ăn nói thật thà đến ngây ngô, dễ mất lòng khi chỉ biết dùng những từ cộc lốc, hay ngược lại, dài dòng lôi thôi, nhiều lời mà ý nghĩa chẳngcó gì !

    Tự kỷ là một rối loạn phức tạp – không chỉ đơn thuần qua những biểu hiện như hạn chế ngôn ngữ, rối loạn hành vi và bất ổn về nhận thức, mà nó còn rất nhiều những vấn đề xung quanh chuyện ứng xử và giao tiếp của những đứa trẻ này. Có trẻ thì học hành tốt, thậm chí là giỏi ! Nhưng trong lớp không biết chơi với ai, có giao tiếp thì chuyên môn bị bạn bè bắt nạt và lợi dụng. Trẻ có thể thích bạn này, ghét bạn kia , nhưng không biết cách làm cho những bạn mà mình thích được vui lòng, để có thể thích lại mình – Trẻ có thể dễ dàng bi bạn cho vào tròng, để trở thành thủ phạm trong các trò quậy phá làm thầy cô khó chịu, dù thực sự trẻ chỉ là nạn nhân .

    Đã thế, trẻ lại có những sở thích và những cử chỉ không giống ai – điều này thì tùy vào mức độ mà sự bộc lộ về sở thích và các hành vi kỳ quái có rõ nét hay không ! Lúc nhỏ, trẻ có thể rất mê các loại xe đồ chơi – lớn lên thì lại say mê các loại huy hiệu , logo của xe hơi – chỉ cần nhìn qua một cái là biết ngay xe gì, hiệu gì – Có trẻ thì lại thích về lịch sử các cuộc chiến tranh hay sưu tầm ..các loại côn trùng . Rất đa dạng, phức tạp và …không giống ai !

    Có lẽ trên thế giới, những nghiên cứu và các phương pháp can thiệp về tự kỷ chiếm một tỷ lệ không nhỏ, hàng năm lại có một ngày Thế giới nhận thức về chứng tự kỷ – thế nhưng cho đến nay, hàng cả trăm năm đã trôi qua kể từ khi BS Jean Marc Itard phát hiện ra tình trạng này từ những năm 1774 cho đến nay, thì Tự Kỷ vẫn chưa được thấu hiểu một cách trọn vẹn ! Thậm chí là ngay cả Các cẩm nang gối đầu giường cho các nhà chuyên môn là ICD 10 – và DSM IV cũng chưa có được một thuật ngữ hay định nghĩa đúng nhất về tình trạng này, để rồi đến khi phiên bản DSM 5 ra đời , người ta lại có vài sự sắp xếp để phân loại các chứng tự kỷ này khác với các phiên bản cũ . Biết đâu, vài năm nữa lại có DSM 6 ra đời và lại sắp xếp các khái niêm về tự kỷ một lần nữa ?

    Để chẩn đoán một đứa trẻ tự kỷ, người ta đòi hỏi phải do các nhà chuyên môn được phép đánh giá, và phải có đủ các dấu hiệu cần thiết …. Thế nhưng, nếu không đủ các dấu hiệu này, hay có những dấu hiệu cá biệt khác – Bởi vì cũng như dấu vân tay, chưa có trẻ tự kỷ nào giống hệt nhau về mức độ và biểu hiện và vì thế , nếu không gọi là tự kỷ thì sẽ gọi là gì ?

    Cái dấu hiệu rõ nhất chính là khả năng giao tiếp xã hội – khả năng thích nghi và linh hoạt – khả năng kiểm soát cảm xúc và ý chí vượt khó mà hầu hết các trẻ tự kỷ đều yếu kém, nếu không muốn nói là không có ! Trẻ có thể được phát hiện sớm, can thiệp tích cực bằng các phương pháp khoa học – Trẻ trở lại ở mức độ “gần như” là bình thường – đi học được, nói năng được, nhiều cảm xúc, khả năng ứng xử cũng tốt – nhưng sau khi vượt qua đươc “cửa ải” lớp Một – vào học từ lớp Một cho đến lớp Năm, trẻ cũng có thể “vượt qua” với sự châm chước – mặc dù năm nào thì bố mẹ cũng phải vào lớp, mua chuộc từ bạn bè cho đến các thầy cô, để “thông cảm” cho em nó ! Bố mẹ vất vả ngược xuôi để “chạy” cho con một chỗ ngồi trong lớp – cả việc chạy một cái giấy “chứng nhận khuyết tật trí tuệ” để được “qua phà” trong các môn học đòi hỏi sự tương tác – Có những em rơi rớt dọc đường, có những em lên được các lớp ở cấp 2, thậm chí cấp 3 . Thế nhưng, hàng năm, hàng tháng và cả hàng ngày, bố mẹ phải “nghiến răng” trào nước mắt – để đỡ đòn cho con trong “cuộc chiến giao tiếp và ứng xử”  với bạn bè chung quanh và cả thầy cô trong trường !

    Có những chuyện hết sức là bình thường, đơn giản với những trẻ khác – nghịch ngợm, hỗn láo, lười biếng, học dốt … thầy cô, bố mẹ đều có “thuốc chữa” được hết.  Tùy theo mức độ mà có những biện pháp kỷ luật thích ứng – Nhưng với trẻ tự kỷ thì không ! Những lý lẽ và những lời khuyên đầy tính nhân văn và đạo đức, hay những biện pháp kỷ luật như đòn roi, cấm túc, bắt chép phạt, đuổi ra khỏi lớp …thậm chí là đuổi học đều có thể có tác dụng với mọi học sinh trừ khi đó là một bạn tự kỷ. Bố mẹ các em đã trải qua trăm cay nghìn đắng, để có thể đưa em vào trong một lớp học … nhưng sẽ có một ngày chỉ vì một hành vi, dù đó là hành vi không thể chấp nhận được ở một trẻ bình thường như chuyện hỗn láo với thầy cô, hay bùng nổ với đủ mọi hình thức khi vượt quá ngưỡng chịu đựng của em – thì có thể lại phải đưa con  quay về nhà, để bố mẹ “sống chung cùng tự kỷ”

    Trong luật pháp của bất cứ nước nào có nhân quyền – thì người ta không bao giờ buộc tội một người tâm thần về những hành vi do họ gây ra !  Thế nhưng, tự kỷ có là bệnh tâm thần không ? Đúng và không đúng  ! Đúng là vì nó được sách DSM 5 xếp vào trong nhóm các bệnh về tâm thần – không đúng là vì người ta không thể “cách ly xã hội” hay nhốt các em vào trong các BV Tâm Thần – trừ những trường hợp nặng phải được chăm sóc riêng – Nhưng người ta cũng không thể kiểm soát hết các hành vi  một khi đã bùng nổ ở các em . Điều tốt nhất là đừng tạo cơ hội cho các hành vi đó bùng nổ và khi nó đã xảy ra, thì hãy biết chấp nhận và giải quyết một cách đơn giản nhất trong khả năng có thể. Đã có những người tự kỷ khi ra ngoài đường phải đeo tấm bảng : Tự kỷ – xin đừng đánh ! Bởi vị họ không biết giao tiếp, ứng xử và không kiểm soát nổi các hành vi kỳ quái của chính mình.  Cũng đã có những học sinh, dù được chấp nhận cho vào lớp, nhưng vẫn bị cô lập, bỏ rơi và thậm chí là bị buộc cho những cái tội mà chính bản thân em cũng không hiểu đó là cái tội gì ?.

    Một trường hợp – vi phạm đạo đức không thể chấp nhận được là tát cô giáo khi bị cô tịch thu điện thoại – có thể đó là một học sinh “ vô kỷ luật” “mất dạy” do được bố mẹ cưng chiều, mà đã dẫm lên những giá trị đạo đức , đủ để bị kỷ luật bằng các hình thức cao nhất ! Thế nhưng, nếu như đây là một học sinh có yếu tố tự kỷ, không kiểm soát được hành vi của mình thì sao ?  – Dư luận ồn ào đưa ra  đủ loại mức án khác nhau – Trong đó không thiếu có những lời phán xử , chứng tỏ sự kỳ thị và sự kém hiểu biết về chứng tự kỷ còn rất nhiều trong cộng đồng – Tự kỷ hả ? nhốt nó vào bệnh viện tâm thần – Tự kỷ gì nó, láo hỗ như thế mà gọi là bệnh à ?  Chạy được cái giấy rồi muốn làm gì thì làm à …v.vvv Rất nhiều thành kiến, rât nhiều sai lệch không chỉ đến từ những kẻ chuyên đấu tố trên mạng, mà ngay cả ở các nhà giáo dục, các chuyên gia …. Cũng không thể lý giải nổi những khó khăn, hạn chế và phức tạp về tình trạng “mất quân bằng trong ứng xử” của các bạn VIP .

    Khổ thay, các Phụ huynh cũng không còn biết chọn lựa như thế nào khi con mình là một đứa trẻ đặc biệt. Họ đã xù lông nhím để bảo vệ con về mọi mặt, họ cũng đã lên bờ xuống ruộng trong việc tìm thầy tìm thuốc, tìm trường cho con – để hy vọng con thoát được chứng tự kỷ, hòa nhập xã hội như bao nhiêu lời nói có cánh của các giới có thẩm quyền đã đưa ra, đã hứa hẹn ! Nhưng còn sự kỳ thị và hiểu lầm về khả năng ứng xử kém cỏi của con thì họ …chịu !  Sau khi tai nạn ( đánh bạn, đánh thầy cô hay có các trò kỳ cục khác ) trong một thời điểm nào đó, thì họ chỉ biết ..bê con về nhà ! tan tành giấc mộng hòa nhập !

    Thế nhưng, tại sao không nghĩ khác đi , làm khác đi và đối xử với trẻ tự kỷ khác đi – Yêu thương ? được – thấu hiểu ? à cũng hơi khó , nhưng cũng ráng – Tôn trọng ? Đùa à , cái thằng to đùng mà đầu óc như trẻ lên ba, không biết cách cư xử, hỗn hào láo lếu mà kêu là phải tôn trọng ? Còn chấp nhận ? Không bao giờ ! Giá nào cũng phải “trị liệu” phải chữa cho khỏi ! Vâng – xong rồi ạ ! Tự kỷ vẫn là tự kỷ – Hàng năm vẫn rần rộ tổ chức nào là chạy bộ vì tự kỷ, nào là in khăn may áo, viết khẩu hiệu vì tự kỷ …. Nhưng vẫn cứ phải lên TV để giải thích – theo DSM 5 thì những dấu hiệu của tự kỷ là ..ABCD, và phải can thiệp, giáo dục để trẻ tự kỷ có thể hòa nhập cộng đồng . Còn nó có hòa hay có nhập được hay không thì kệ nó, đó là chuyện của gia đình và bố mẹ các em phải lo, không phải là chuyện của nhà chuyên môn .

    Hành trình hòa nhập cho trẻ tự kỷ còn xa lắm – 10 năm, 20 năm hay hơn nữa cũng thế thôi nếu chúng ta không thay đổi ? Thay đổi cái gì ? thay đổi cách ứng xử với các em – chứ đừng bắt các em phải thay đổi cách ứng xử vì chúng ta ! Đơn giản như đang giỡn – nhưng không hề dễ dàng ! Vì phá vỡ một thành kiến còn khó hơn phá vỡ nhân nguyên tử –  Hành trình tạo cho trẻ tự kỷ một cộng đồng biết yêu thương, thấu hiểu và tôn trọng trẻ tư kỷ vẫn còn rất dài và rất xa, vẫn còn là ước mơ . Nhưng nếu chúng ta đi cùng nhau – chúng ta sẽ làm được ! Tôi đã hiểu – còn bạn ?

    Lê Khanh

    Trung Tâm GDĐB  Diệp Quang – An Giang

    Bắt đầu cho  hành trình trong năm mới – sau một năm khởi hành !

  • GIA ĐÌNH LÀ CHIẾC NÔI BÌNH YÊN

    GIA ĐÌNH LÀ CHIẾC NÔI BÌNH YÊN

    Người mẹ mệt mỏi dẫn một cậu thiếu niên dáng vẻ hiền lành đến tư vấn. Vấn đề là cậu có tình trạng nhổ tóc và học trước quên sau .Khi hỏi đến gia cảnh, thì thấy vấn đề là ở đây. Hai vợ chồng đã ký đơn ly dị dưới áp lực của bên nội, và hơn nữa ông chồng lại thích phở hơn cơm. Mặc dù vẫn sống chung nhưng hồn ai nấy giữ. Chính  vì tình trạng bất ổn trong gia đình, với một bầu khí lạnh lùng mà cậu bé trở nên sa sút trong việc học và có tình trạng rối nhiễu tâm lý .

    Sau khi lắng nghe, chuyên viên đi tìm những yếu tố tích cực để giúp cho cậu bé, hay đúng hơn là giúp cho người mẹ lấy lại được niềm vui, sự hy vọng để xây dựng lại tổ ấm đã nguội lạnh . Bà nội ban đầu là yếu tố gây ra tình trạng ly hôn, nhưng lại sợ mang tiếng với mọi người nên không muốn đẩy 3 mẹ con ra đường, và sau 2 năm thì giờ đây lại muốn ông con trai quay đầu lại. Đó là yếu tố tích cực thứ nhất, người mẹ với 2 con , mà cậu thiếu niên là anh lại rất yêu thương nhau và đây chính là yếu tố tích cực thứ hai và chủ yếu để từ đó nhen lên ngọn lửa của cảm xúc, xóa đi sự lạnh nhạt đã khiến cho người con suy sụp.

    Có thể nói, phần lớn các vấn đề suy sụp cảm xúc, về sự tự cô lập của những đứa trẻ, đặc biệt là trong lứa tuổi teen, không còn tìm thấy niềm vui trong gia đình. Mái nhà che nắng mưa giờ đây giống như một nhà trọ miễn phí ! Không ai thấy được vai trò cần thiết của mình trong gia đình, và mất đi ý thức trách nhiệm, kể cả trách nhiệm với bản thân. Mỗi người vì điều này, điều  kia.. đã tự xây cho mình một cái hàng rào vô hình, mà hành vi đi học về, lên thằng phòng riêng đóng cửa lại … vùi đầu vào game và mạng xã hội, có khi bỏ cả cơm nước và gây ra đủ trò làm bố mẹ lo lắng, chỉ là các biểu hiện cho bề nổi của một tảng băng cô đơn đang trôi dạt trong vùng biển băng giá !

    Lấy lại cảm xúc gia đình có khó lắm không ? không hề ! Người ta thường nghĩ rằng, tình trạng trầm cảm, cô độc, thu rút ( mà nhiều người gọi là tự kỷ ) chi có thể giải quyết với các chuyên gia bằng những nghiệp vụ chuyên môn, chữa trị cho bệnh nhân biết “nghe lời” và ổn định trở lại. Điều đó không sai, nhưng chuyên viên chỉ làm công việc là lắng nghe, phân tích các yếu tố bất lợi, thuận lợi và đưa ra cho bố mẹ của trẻ và cho chính đứa trẻ những chọn lựa. Sự chấp nhận và tự điều chỉnh hành vi của bản thân mới là yếu tố quyết định. Việc xây dựng lại các cám xúc tích cực hay đúng hơn là mối quan hệ lành mạng giữa các thành viên trong gia đình, chỉ là những hoạt động tưởng chừng rất  bình thường : Các công việc vặt trong gia đình, bữa cơm tối cùng nhau, ngày chủ nhật dành thời gian cho nhau … Bình thường nhưng không đơn giản, vì cũng không dễ để tạo lại những thói quen đã mất, khi mà giòng xoáy của công việc, của học tập, của các hoạt động ngoài xã hội đã lấy đi hết sinh khí của các thành viên trong gia đình. Căn nhà giờ đây chỉ là một nhà trọ, thậm chí là 1 khách sạn hạng sang, mà người ta chỉ về để ngủ và ăn uống trong nỗi cô đơn !

    Trầm cảm hay stress không phải là một bệnh nặng, mặc dù có những mức độ cần phải dùng đến thuốc. Nhưng cũng không đơn giản mà chỉ cần  nhấc điện thoại lên, alo với chuyên gia một vài cuộc là mọi thứ đâu vào đấy ! Có không ít các bậc cha mẹ, gọi điện tư vấn, chỉ nói ra vài tình trạng của đứa con ( Mê chơi game, bỏ học, lười biếng, hỗn láo, tự cô lập ..hay có một số tật xấu , nhưng lại mong đợi một “liệu pháp” mì ăn liền ngay lập tức , chỉ cần vài chiêu là có thể giải quyết vấn đề.

    Trên thực tế thì hầu hết các trường hợp đưa đến phòng tư vấn, thì việc điều chỉnh hành vi cho đứa trẻ – cho “bệnh nhân chỉ định” lại không quan trọng bằng việc điều chỉnh hành vi cho bố mẹ và cho những người xung quanh. Vì thế, việc tư vấn, cần tiếp xúc trực tiếp để có thể vừa thu thập những “thông tin” không được nói ra,( ngôn ngữ cơ thể )  vừa xem xét các yếu tố nguy cơ và yếu tố hỗ trợ mà nhiều khi phải chú ý lắm mới có thể phát hiện. Để rồi từ đó, cùng với chính bố mẹ cùng đứa trẻ, vạch ra những chiến lược nhằm điều chỉnh hành vi, nhận thức… Đó mới là giá trị của việc tư vấn trực tiếp.

    Sau khi đã cùng nhau tìm kiếm, chuyên viên đã góp ý cho mẹ những “chiến thuật” sưởi ấm gia đình, lấy lại bầu khí vui tươi và lạc quan, tìm cách lôi kéo người cha “tung cánh chim tìm về tổ ấm” đồng thời vạch ra cho cậu học sinh thiếu tập trung, những biện pháp tổ chức lại việc học, nâng cao khả năng ghi nhớ và xây dựng lòng tự tin. Khi cả hai thấy ra được vấn đề và những tia hy vọng long lanh trong mắt của hai người, thì quả thực ..một niềm vui khôn tả đến với người tư vấn.

    Một cô bé lớp 7, đến với nỗi thất vọng tràn trề về bạn học và về cả người cha trong gia đình…cũng đã tìm lại được sự thoải mái, tự tin sau hơn 1 tiếng đồng hồ cùng nhau đi tìm những yếu tố tích cực với chuyên viên.  Có thể nói, trong một buổi chiều đã góp ý và tạo được sự thoải mái, vui vẻ cho cả hai cô cậu học sinh và hai bà mẹ… quả là một niềm vui không nhỏ cho công việc..chém gió ! Đó chỉ là mới chỉ là một định hướng, còn thực hiện được hay không lại tùy vào năng lực của chính bố mẹ và các bạn trẻ, tất cả vẫn còn ở phía trước. Nhưng hiện tại, đã là một niềm vui.

    CVTL Lê Khanh.

  • NHÌN LẠI DÒNG ĐỜI

    NHÌN LẠI DÒNG ĐỜI

    Trong dòng chảy của lịch sử, cuộc đời tôi cũng như những người cùng trang lứa cái tuổi 65, biến cố 1975 như một bước ngoặc tàn nhẫn đã làm thay đổi biết bao số phận. Với tôi đó củng là một biến cố thay đổi cuộc đời. Điều may mắn là trong 20 năm đầu cuộc sống, tôi được hấp thu hai nền tảng giáo dục tuyệt vời :

    • Nền tảng giáo dục nhà trường từ tiểu học, trung học đến một năm đầu của ngưỡng cửa đại học, của VNCH. Dù chưa hoàn thiện như những bậc đàn anh, nhưng cũng giúp cho tôi những kiến thức cơ bản về nhận thức để có thể trôi trên dòng đời mà không bị những dòng xoáy của sự vô cảm và vong thân rồi mất định hướng như rất nhiều những bạn trẻ sau này.
    • Nền tảng giáo dục ngoài trời của phong trào Hướng Đạo, dù chỉ hơn 10 năm tham gia ( từ 1968 – 1975 và 2 năm sau đó từ 1991 – 1993 ) Chính những kỹ năng sống của phong trào HĐ đã giúp tôi từ một cậu bé nhút nhát, thụ động, hướng nội và không có tài cán gì, đã trở thành một thanh niên khéo tay có thể thích nghi với những xáo trộn trong cuộc đời một cách tự tin.

    Nhờ hai nền tảng đó mà sau này dù có nhiếu biến cố xáo trộn trong cuộc sống cũng không làm tôi mất đi những giá trị sống cơ bản của con người. Cho đến nay, nhìn lại những gì mình đã trải qua các giai đoạn trong cuộc sống, thì mỗi một giai đoạn dù khác biệt, nhưng cũng tạo ra những vốn liếng cho các giai đoạn sau .

    Sau gần 10 trôi nổi với đủ thứ nghề tạm bợ thì  những năm tháng làm việc ở Bệnh Viện Tâm Thần ( lúc đó là Trung tâm sức khỏe Tâm thần ) đã tạo cho tôi nền tảng và những hiểu biết dù rất hạn chế, nhưng cũng đủ làm cơ sở để bước vào một lĩnh vực cực kỳ thú vị : Ngành tâm lý lâm sàng trẻ em với một người thầy mà tôi luôn kính trọng : Cố BS Nguyễn Khắc Viện, một nhà văn hóa lớn của Việt Nam.

    Lần dầu tiên được đặt chân ra Hà Nội vào những năm 1991 – 1993, rồi 1995 cho đến 2000 để học tập và có được một học bổng ở Pháp trong Lĩnh vực Tâm lý Lâm sàng trẻ em, đã giúp tôi xác định được hướng đi của cuộc đời. Có thể nói, so với bây giờ thì những kiến thức và thông tin về tâm bệnh lý trẻ em, những rối nhiễu tâm lý và nhất là những hiểu biết về một dạng trẻ đặc biệt là trẻ Tự kỷ hay rối loạn phát triển là rất  sơ khai , nhưng đó là những giá trị nền tảng , mà cho đến nay , sau gần 30 phát triển, ngành tâm bệnh lý trẻ em, ngoài trừ những bước tiến do nhu cầu của xã hội về trẻ tự kỷ hay trẻ Chậm phát triển Trí Tuệ, về cách đánh giá, các phương pháp can thiệp . Thì những kiến thức về tâm lý trẻ em hay các rối nhiễu tâm lý vẫn không khác mấy so với với những năm 90 và đầu thập niên 2000.

    Bước tiếp theo là tôi theo học ngành Công Tác Xã Hội khóa đầu tiên năm 1992 – dù chỉ một thời gian ngắn hơn 3 năm cũng giúp tôi có được những kiến thức nền về ngành CTXH, một lĩnh vực cũng non trẻ không kém gì so với ngành Tâm lý lâm sàng Trẻ em . Nhưng nhờ có sự thúc đẩy của các NGO nước ngoài có trụ sở tại Việt Nam, hoạt động mạnh mẽ trong giai đoạn đó mà ngành CTXH phát triển vượt bậc, vươn tầm ra khắp đất nước và đào tạo ra nhiều nhân tố tích cực với trình độ kiến thức sâu rộng cũng như tạo ra được những biến chuyển tích cực trong xã hội.

    Với những kiến thức về Công Tác Xã hội, tôi tham gia vào trong lĩnh vực Giáo dục kỹ năng sống để sau đó, theo nhu cầu xã hội đã tạo thành một trào lưu phát triển các hoạt động Giáo dục kỹ năng sống rầm rộ tại các thành phố lớn, tạo ra những khóa huấn luyện như Học Kỳ Quân Đội , các chương trình đào tạo “thần đồng” như Tôi tài giỏi, tôi khác biệt …dường như đã thổi một luồng gió mới vào các giá trị sống, các kỹ năng mềm cho thanh thiếu niên từ những năm 2010. Nhưng đến nay tiếc thay hoạt động giáo dục KNS trong nhà trường cũng như ngoài xã hội lại đi vào những lối mòn của cách dạy hàn lâm, lý thuyết nhiều hơn thực hành và gần như là những “phong trào mì ăn liền” . Điều này không góp phần được bao nhiêu cho sự phát triển một nhu cầu thiết yếu của trẻ em ngày nay : Đó là việc hình thành nhân cách để trở nên một học sinh tự tin và chủ động trong cuộc sống. Giúp trẻ thoát ra được hai hội chứng tai hại : Hội chứng con cưng và hội chứng Gà công nghiệp.  Cũng như  một vấn nạn chưa có lời giải : Nạn nghiện Games online khi mà mạng lưới Internet phát triển như vũ bão và thế giới kỹ thuật số ngày càng xâm nhập vào cuộc sống tại mỗi gia đình, đem lại những tiện ích nhưng đồng thời có những tác hại không hề nhỏ.

    Có một điều cũng gọi là may mắn, dù chưa được công nhận nhưng phong trào Hướng Đạo, từ những hoạt động dè đặt trong buổi đầu phục hoạt những năm 1993 – 94. Đến nay cũng phát triển mạnh mẽ ở các thành phố lớn, chủ yếu trong Miền Nam từ Huế trở vào. Hà Nội cũng có được một vài đơn vị, đã góp phần vào việc hướng dẫn kỹ năng sống với các hoạt động ngoài trời cho một số các bạn trẻ. Cho dù so với trước 1975 chưa có được một hệ thống đào tạo bài bản từ lứa tuổi trẻ em cho đến thanh thiếu niên, thì Hướng đạo trong giai đoạn này cũng góp phần giúp cho các bạn trẻ có được những giá trị sống tích cực.

    Một trong những giai đoạn hoạt động nhiều cảm xúc nhất, khiến tôi đầu tư nhiều năng lực nhất, nhưng lại gặp phải những thất bại cay đắng nhất là giai đoạn tổ chức một đơn vị Giáo dục Kỹ năng Sống và tư vấn tâm lý tại TP Vũng Tàu. Có thể nói, đây là một nỗ lực với nhiều mơ mộng nhất, và những cách tổ chức “tài tử” nhất ! Nhưng đã giúp tôi rút ra một bài học sâu sắc là không nên làm gì những điều quá tầm, không nên ôm đồm quá nhiều việc trong cùng một lúc.

    Người ta thường nói : Có đam mê là có tất cả, nhưng thực ra đam mê chỉ là một động lực khiến ta có thể dám bước đi, nhưng nếu không có đủ kiến thức và vốn liếng cả tinh thần lẫn vật chất thì chắc chắn sẽ đưa đến những thất bại. Đặc biệt là kỹ năng làm việc nhóm mà tôi cũng như bao nhiêu người Việt Nam khác, không biết, không thể và có khi không muốn vận dụng. Chính điều này khiến cho hầu hết các hoạt động trong lĩnh vực Tâm lý, Giáo dục đặc biệt cũng như Giáo dục Kỹ năng sống đều manh mún, mạnh ai nấy làm, không hình thành nổi những hệ thống mạng lưới có thể hỗ trợ và làm việc cùng nhau.

    Điều này không thể trách bất cứ một thế hệ nào, vì cho đến tận bây giờ, từ các tập thể nhỏ cho đến các công ty lớn, các tổ chức đơn giản của trẻ em trong lớp học cho đến các tập thể lớn ngoài xã hội, thì khả năng làm việc nhóm ở mỗi tập thể là điều hiếm có ! Sự thành công ở một đơn vị nào đó, phần lớn là dựa vào tài năng của những người tổ chức cộng với sự may mắn của thời cuộc, hơn là do kết quả làm việc của một Team đoàn kết, găn bó.  Điều này cho thấy đó chính là tâm lý  của người Việt : tinh thần gia đình vượt lên trên tinh thần tập thể ! Những tổ chức hay công ty gia đình, hoặc vận hành theo tinh thần gia đình  dễ điều hành và ổn định  hơn các công ty tập thể hoạt động theo tinh thần đồng đội!

    Sau giai đoan “nép mình” trong thành phố Biển thì cũng một bước ngoặc khác tạo cho tôi cơ hội bước ra ngoài xã hội, một mình một kiếm để “vuốt râu hùm” đi đào tạo, huấn luyện ở các thành phố chủ yếu là ngoài Bắc từ năm 2014.  Hoạt động này đã cho phép tôi được rong chơi nhiều địa danh, thắng cảnh và thưởng thức những món đặc sản khắp nơi, biết thêm nhiều người, nhiều tấm gương về học tập và lập nghiệp của các bạn trẻ. Cũng học được nhiều bài học về tình người…Đồng thời là dịp bước vào một tập thể thật dễ thương và gắn kết : Trung Tâm Giáo dục Kidstime với những hoạt động và những kỷ niệm khó quên.

    Cũng giống như phong trào giáo dục kỹ năng sống, những hoạt động của tôi cùng các lớp tập huấn về tâm lý và giáo dục đặc biệt, đã tạo nên một làn sóng tập huấn của các “cao thủ võ lâm” vốn dĩ xưa nay “đóng cửa luyện công” nhưng nhờ cú huých của một chuyên viên tâm lý ham chơi, mà các anh hùng hảo hán đã bung ra với rất nhiều các buổi huấn luyện, đào tạo .. hội thảo, tọa đàm… đủ loại. Nhờ đó đã giúp cho rất nhiều các bạn sinh viên có cơ hội biến thành giáo viên giáo dục đặc biệt, chỉ sau vài khóa huấn luyện, cũng như giúp cho nhiều phụ huynh mở rộng kiến thức, không chỉ để mang về dạy con, mà còn có thể mở lớp, mở trường, mở ra các khóa đào tạo tại địa phương với tinh thần : Điếc không sợ súng ! Nhưng cũng là một trào lưu khiến cho hoạt động giáo dục trẻ đặc biệt trăm hoa đua nở, với những điều tiêu cực bên cạnh những giá trị tích cực, giúp ích cho nhiều gia đình cải thiện được tình trạng con em,  và cũng khiến cho không ít gia đình “tiền mất, hy vọng tan” tiếp tục hành trình “vái tứ phương” với những phương pháp thần kỳ chưa kiểm chứng ngày càng nở rộ, nhờ một cái chợ trời cực kỳ rộng lớn : Mạng xã hội Face book!

    Tôi là người không thích cách hoạt động “theo phong trào” nhưng lại vô tình là một thành viên trong giai đoạn đầu của những hoạt động tạo ra các phong trào : Đầu tiên là phong trào thành lập một loạt các trường Tương Lai  ( Dạy trẻ Chậm phát triển ) rồi các trường Hy Vọng ( dạy trẻ Khiếm Thính ) của thập niên 1990 – 2000 của BV Tâm Thần TPHCM. Sau đó là các trung tâm dạy kỹ năng sống của thập niên 2010 cho đến nay. Rồi cũng là một tác nhân tạo ra hàng loạt các khóa huấn luyện trong lĩnh vực can thiệp, giáo dục trẻ đặc biệt .

    Từ khi làm việc trong lĩnh vực tâm lý trẻ em và giáo dục đặc biệt,  tôi chưa hề thành công ở bất kỳ cơ sở  nào ! Nhưng cũng có thể nói mình như một kẻ khai phá với những bước chân đầu tiên, để rồi trong các cơ sở đó, những người kế tiếp với tài năng và kinh nghiệm hơn hẳn, đã đem lại thành công cho nhiều hoạt động khác nhau trong phạm vi tâm lý lâm sàng và Giáo dục đặc biệt. Điều này cũng có thể nói là nỗi buồn, nhưng “tri túc, tiện túc, đãi túc hà thời túc ! Nhìn những nơi mình đã từng ngồi xuống đứng lên, nhỏ những giọt mồ hôi cho đến vắt kiệt chất xám để tạo ra những giá trị, mà nay vẫn hoạt động một cách tốt đẹp, thì cũng cảm thấy vui và hài lòng vì đó cũng gọi là cống hiến !

    Cho đến nay, đầu đã hai thứ tóc, đã vấp ngã nhiều phen, đã có nhiều giấc mơ không thành, nhưng cái nết đánh chết không chừa , lại tiếp tục đưa tôi đến một vùng đất xa lạ, nhưng ngày càng gắn bó – Vùng Chợ Mới An Giang với những người dân hiền lành chất phác cởi mở , lại tạo cho tôi những ước mơ không hề nhỏ : Có một cộng đồng phát triển cho các trẻ đặc biệt.  Đây là một quan điểm có nhiều khác biệt với cái nhìn chung về trẻ Tự kỷ hay trẻ đặc biệt. Hầu hết các gia đình cũng như các tổ chức giáo dục, đều mong muốn đưa trẻ tự kỷ vào hội nhập trong cuộc sống bình thường, với những trẻ có mức độ nhẹ thì điều đó là không khó. Nhưng từ mức độ trung bình cho đến nặng, thì việc cố gắng can thiệp hay trị liệu để “thoát khỏi tự kỷ” là một hành trình viễn tưởng. Sau giai đoạn can thiệp sớm khi bước vào lứa tuổi thiếu niên, thì cho dù có được một khả năng và kiến thức nhiều hay ít, thì các em vẫn không thể tự mình quản lý cuộc đời qua những mối quan hệ giao tiếp xã hội, mà vẫn phải lệ thuộc vào gia đình.  Cũng có người nghĩ đến mô hình “Làng Tự kỷ” để giúp đỡ các em có những hoạt động đời thường một cách an toàn trong một không gian tách biệt. Nhưng trong xã hội Việt Nam, thì kỹ năng làm việc nhóm vẫn là một hạn chế muôn đời, cho nên đó cũng sẽ là những kế hoạch chỉ khả thi trên …lý thuyết !

    Một năm gắn bó với vùng Chợ Mới – An Giang, trong ngôi nhà Diệp Quang, chưa phải là nhiều , nhưng với những người xung quanh, tuy vẫn chưa phải là một Team hoàn hảo, nhưng với lòng tôn trọng, sự cần cù, tinh thần yêu thương các trẻ đặc biệt như con cháu trong nhà , và nhất là với những định hướng phát triển : Biết người, biết ta của ban giám đốc và tinh thần cầu thị, học hòi của đội ngũ nhân sự ở đây, thì lại một lần nữa, giấc mơ chưa mòn lại tiếp tục hình thành từng bước một.

    Còn sống là còn hy vọng – Nỗ lực rồi cậy trông – Không đặt tất cả quả trứng vào một cái rổ và biết người – biết ta . luôn là những giá trị giúp tôi bước đi trong cuộc sống hôm nay và ngày mai.

    Lê Khanh .Viết cho một ngày vui –

  • Vụ “tra tấn” 2 nhân viên ở Bắc Ninh: Trẻ bị bạo hành có thể gặp trở ngại trong phát triển hành vi, ứng xử

    Vụ “tra tấn” 2 nhân viên ở Bắc Ninh: Trẻ bị bạo hành có thể gặp trở ngại trong phát triển hành vi, ứng xử

    PGĐ BV Tâm thần Ban ngày Mai Hương TS.BS Trần Thị Hồng Thu cho biết trẻ bị bạo lực sẽ đối diện nhiều nguy cơ trong đó dễ nhận thấy nhất là rối loạn hành vi ứng xử và trở thành người bạo lực về sau.

    Mới đây, vụ chủ quan bánh xèo ở Bắc Ninh bị tố “tra tấn” nhân viên đã khiến không ít người phải rùng mình và vô cùng bất bình khi đọc. Được biết, một trong hai nạn nhân là nhân viên của quán có một bé 14 tuổi tên là Trương Quang D. Hiện bé D. đang điều trị ở Bệnh viện đa khoa huyện Yên Phong (Bắc Ninh) với nhiều vết thương nghi vấn do chủ quán đánh đập.

    Theo lời kể của D., tháng 10 vừa qua, em bị chủ quán quát mắng thậm tệ và bị đánh đập nếu không vừa ý chủ. Ông chủ quán thường đánh em bằng tay, chân, không dùng hung khí. Còn cô chủ quán thì thường véo tai, tát vào mặt, đá vào người và dùng chày đập đá đánh vào đầu, lưng em mỗi khi bực tức hoặc thấy em không làm được việc. Có lần em bị chủ quán dùng cái cạo vảy cá đánh thẳng vào lưng nên đến giờ khắp lưng vẫn còn lỗ chỗ.

    Theo nạn nhân, mới đây nhất chủ quán đã dùng dĩa nấu bánh xèo còn nóng nguyên đập thẳng vào cánh tay khiến D. bị phồng rộp, chảy máu dù van xin nhưng vẫn không được tha. Sau sự việc này D. tận dụng lúc 17h ngày 21/11 chủ quán đi đón con nên đã bỏ chạy ra ngoài.

    Sau khi rời khỏi quán, D. không biết đường nhưng cứ đi theo phản xạ, khoảng 4 tiếng đồng hồ sau đó thì được hai công nhân đưa về nhà cho ăn uống, trình báo cảnh sát.

    Hành vi bạo hành có thể để lại những hậu quả lâu dài về tâm lý và ảnh hưởng đến cách suy nghĩ, ứng xử của trẻ

    Có thể nói, ở đây, cho dù là vì nguyên nhân gì đi nữa thì rõ ràng có yếu tố bạo hành trẻ. Trao đổi về vấn đề trẻ bị bạo hành, chuyên gia tâm lý Lê Khanh, Giám đốc Phòng Tư vấn Tâm lý Gia đình và Trẻ em chia sẻ: Trẻ em là một trong những đối tượng yếu thế, không có khả năng phản kháng hay tự vệ nếu không được quan tâm, giáo dục. Vì thế nếu phải hứng chịu những hành vi bạo hành về thể chất và tinh thần thì có thể để lại những hậu quả lâu dài về tâm lý và ảnh hưởng đến cách suy nghĩ, ứng xử của trẻ.

    Trẻ bị bạo hành dễ rơi vào các trạng thái trầm cảm, lo lắng và suy giảm sức đề kháng, lòng tự trọng. Trẻ sẽ trở nên kém tự tin, dễ có những phản ứng tiêu cực và vi phạm những giá trị đạo đức. Trẻ cũng có thể học được từ các hành vi bạo hành và trở nên hung hăng, dễ nổi nóng, mất khả năng kiểm soát cảm xúc, để rồi lại tiếp tục có những hành vi bạo lực lên các trẻ nhỏ hơn mình hay trên các con vật mà trẻ bắt được.

    Một khi bị bạo hành, trẻ dễ tổn thương tâm lý về cảm xúc và sự tự tin. Điều này sẽ làm trẻ mất đi khả năng về sáng tạo, tư duy tích cực mà có thể xuất hiện các hành vi tiêu cực, thậm chí là những rối loạn lo âu.

    Tuy nhiên, không phải trẻ nào cũng gặp phải điều này. Mức độ ảnh hưởng còn tùy thuộc vào năng lực nội tại của trẻ và hoàn cảnh bị bạo hành, có kéo dài có thường xuyên hay không. Ngoài ra nếu trẻ bị những người thân yêu như bố mẹ bạo hành thì sẽ dễ bị tổn thương sâu sắc hơn về mặt tâm lý so với sự bạo hành của những người khác, ngoài xã hội.

    Việc hình thành sự lệch lạc về nhân cách của trẻ thường xảy ra nếu trẻ bị bạo hành kéo dài, thường xuyên trong một bầu khí nặng nề. Khi đó, nhiều hành vi xấu xa và các lời nói gian dối sẽ dần dần ngấm vào đầu óc trẻ. Các yếu tố này sẽ tạo ra những phản ứng mang tính co cụm, tự vệ. Thậm chí có thể tạo ra các cơn “bùng nổ” khiến trẻ mất kiểm soát về cảm xúc hay không có lòng tự trọng, để có thể vi phạm các hành vi gây tổn thương cho người khác.

    Cuối cùng, trẻ có thể trở nên độc ác và dối trá, sống hai mặt như một cách vừa để tự vệ, vừa để trả thù với bất cứ người nào, nhất là những người yếu thế hơn mình.

    AFAMILY.VN

    https://afamily.vn/vu-tra-tan-2-nhan-vien-o-bac-ninh-tre-bi-bao-hanh-co-the-gap-tro-ngai-trong-phat-trien-hanh-vi-ung-xu-20201124110856767.chn?fbclid=IwAR0fQa6MrdxRAvw7cE9xNN_7p7stBYmkQQ5AUUnG9CJPx8_M__PWUUZd3uw

     

  • CAN THIỆP VÀ CHỮA LÀNH

    CAN THIỆP VÀ CHỮA LÀNH

    Đã từ lâu – hoạt động can thiệp hay trị liệu cho trẻ đặc biệt, luôn có những điều “bất khả tri” đó là những điều mà khoa học không giải thích tường tận được . Thứ nhất , đâu là nguyên nhân gây ra chứng tự kỷ, hay tăng động kém chú ý , chậm phát triển – và đâu là phương pháp can thiệp, điều trị hiệu quả nhất ? Đã bao nhiêu công trình nghiên cứu khoa học có mà phi khoa học cũng có – để tìm ra nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này, nhưng chưa hề có được một nghiên cứu nào chỉ ra, đâu là nguyên nhân chính. Bởi vì tính phức tạp của tình trạng, vừa là một rối loạn về phát triển của thần kinh, vừa là những rối nhiễu về mặt tâm lý. Thậm chí là không trẻ nào giống trẻ nào dù cùng là một tình trạng.
    Những đánh giá sàng lọc hay thang đo, dù khoa học đến đâu cũng chỉ có thể xác tín được tình trạng và mức độ nặng nhẹ một cách tương đối. Không hề có phương pháp hay gười nào xác tín được nguyên nhân, chỉ trừ các Lang băm hay phụ huynh biết tuốt ! Họ xác định nguyên nhân và nhất là phương pháp chữa trị rất quả quyết, họ xác định có thể giúp trẻ hoàn toàn được chữa lành ! Có điều ngay cả những trẻ mà họ có thể chữa lành, có khi không phải là trẻ rối loạn phát triển, hay có khi đó là kết quả của cả một quá trình can thiệp và họ chỉ là người đến cuối cùng, hoàn tất một số công đoạn cuối của một hành trình theo kiểu may thầy – phước chủ. Thế nhưng, chỉ với một vài trường hợp chữa lành ( theo cái nhìn của họ ) – thì đã đủ để họ vỗ ngực tự hào, dù không thể gọi đó là một biện pháp hiệu quả với chứng cớ khoa học !
    Như vậy, có thể nói là đến nay chưa hề có một phương pháp nào có khả năng chữa lành, để một trẻ tự kỷ không còn tự kỷ nữa, hoàn toàn bình thường như những trẻ khác . Ngay cả một phương pháp “nổi tiếng toàn cầu” trừ chính quốc gia phát sinh ra nó – là PP Son Rise , mà người quảng bá cho phương pháp đó, với trình độ diễn thuyết như một MC chuyên nghiệp lại chính là một trẻ tự kỷ, mà người chữa lành không ai khác, là bố mẹ của ngài ! Sau những hội thảo, báo cáo nặng phần trình diễn với một chi phí không hề rẻ, họ chỉ phổ biến được một nguyên lý mà trong chừng mực nào đó, nó cũng là nguyên lý của nhiều phương pháp khác – đó là lắng nghe – tôn trọng thấu hiểu và nương theo trẻ . Thế nhưng đó chỉ là 1 chìa khóa để bước vào bên trong đứa trẻ, nếu không có các kỹ thuật khác phối hợp thì cũng không thể làm cho trẻ tiến bộ chứ đừng nói là được chữa lành.
    Trông quả thì biết cây – nếu như Son Rise là một phương pháp thần thánh – và chỉ cần 1 phương pháp đó thôi, có thể biến một đứa trẻ tự kỷ không có ngôn ngữ, rối loạn giác quan trở nên một diễn giả tài năng, có thể tạo động lực cho hàng ngàn phụ huynh khắp thể giới, rồi ra tay cứu hàng trăm trẻ tự kỷ “vượt qua chứng tự kỷ” một cách kỳ diệu – thì sau bao năm phổ biến,thế giới đâu còn phải cãi nhau về các phương pháp điều trị khác nữa – Bố mẹ trẻ chỉ cần đi dự một khóa học rồi về “điều trị” cho con là ổn rồi. Trẻ tự kỷ toàn thế giới sẽ được chữa lành ! Nhưng thực tế thì sao ? – Vâng, Son Rise đến Việt Nam rồi lại đi và trẻ Tự kỷ thì vẫn còn đó.
    Và rồi, ngày càng nhiều các phương pháp “điều trị” chữa lành nữa ra đời – từ những phương pháp tốn kém hàng trăm triệu cho đến các biện pháp không tốn đồng xu nào – đều cố gắng nói đến điều “bất khả tri” là sự chữa lành. Rõ ràng chữa lành phải là sự bình phục hoàn toàn – chứ không thể gọi một trẻ từ chỗ chưa biết nói, giờ nói được, chưa đi học, giờ đi học được, chưa làm được điều này, điều kia, giờ có thể làm được là chữa lành. Đó chỉ là sự tiến bộ về ngôn ngữ, hành vi, giao tiếp ,nhưng cái đích cuối cùng là khả năng tự lập hoàn toàn như một trẻ bình thường, thì không có . Trẻ không biết chơi đùa, không biết “nói láo như nói thật” trẻ không thể giao tiếp một cách tự nhiên, và nhất là trẻ không thể quản lý về thu chi, về tiền bạc về khả năng nghề nghiệp . Có ý chí và khả năng vượt khó, mà không cần đến một người cầm tay chỉ việc, hay một hệ thống hỗ trợ của xã hội .
    Đó là không nói đến chuyện chẩn đoán sai lầm, trẻ chậm nói đơn thuần mà gọi là tự kỷ, để “chữa lành” cho trẻ nói được mà gọi đó là đã điều trị thành công cho trẻ tự kỷ !
    Hàng năm, số lượng trẻ sinh ra và lớn lên với chứng tự kỷ ngày càng nhiều, tỷ lệ ngày càng cao thì sự lo lắng, hoang mang của phụ huynh cũng gia tăng theo cấp số cộng. Đó chính là cơ sở của những thứ gọi là phương pháp chữa lành không tốn kém với những cái danh xưng không thể nào kỳ diệu hơn ! Phải chăng không tốn kém gì ? Không đúng. Có thể là không tốn tiền nhiều, không mất quá nhiều thời gian, nhưng cái mất lớn nhất sẽ là lòng tin, là sự bình an trong tâm hồn, sự thất vọng và buông xuôi để rồi lại tiếp tục bám víu vào các ảo tưởng khác..
    Đã từng có những phụ huynh, tự mình mày mò đi học và áp dụng nhiều biện pháp khác nhau cho con, có thể đạt được những kết quả tốt về mặt này, mặt khác. Họ có thể chia sẻ, hướng dẫn cho những phụ huynh khác những kỹ thuật và kể cả động lực và niềm tin . Nhưng hỏi rằng, liệu cháu khi lớn khôn, có khả năng tự lập hay không ? Thì nếu là một người có lý trí và lòng tự trọng, hẳn không bao giờ dám khẳng định, dù con họ nếu so sánh với các trẻ cùng trang lứa, hầu như không có gì khác biệt. Thế nhưng, trong sâu thẳm tâm hồn, họ vẫn nhận ra, con họ vẫn mãi mãi là một đứa trẻ thơ trong thân xác của một người trưởng thành khi con lớn lên.
    Có một bà mẹ với hoàn cảnh khó khăn vô cùng, không có kinh phí nhiều để cho con đi can thiệp, không có thời gian nhiều để ngồi chơi với con, môi trường sống lại quá bất lợi, một mẹ một con, bố bỏ rơi sống với vợ khác, mẹ con phải ở nhờ gia đình họ hàng, anh em. Việc làm chưa ổn định, thu nhập thấp không đủ ăn. Thế nhưng, điều khó khăn lớn nhất của chị không phải là những yếu tố bên ngoài, mà chính là cái nhìn của chị về đứa con , chỉ toàn thấy những điều tiêu cực, và cứ ân hận, nuối tiếc về quá khứ, giá như bà nội không cho cháu uống thuốc quá liều, không bỏ bê cháu, giá như cháu không xem TV nhiều, giá như mình có thời gian nhiều hơn cho con, giá như mình có nhà riêng…. Nhưng cái điều đơn giản nhất là hãy ngồi xuống chơi với con nửa tiếng một ngày thôi vẫn chưa làm được, thì dù không có cái giá như nào, trẻ cũng không thể tiến bộ. Trong khi mẹ cứ khăng khăng cho rằng con mình sinh ra bình thường, mà tại vì thế này, thế kia đã khiến con bị “bệnh tự kỷ” và cứ băng khoăn liệu uống thuốc bổ não, bổ thần kinh có giúp gì cho con không !
    Gần 3 tiếng đồng hổ trong buổi sáng CN để chỉ cố gắng thuyết phục giúp mẹ nhìn ra những điều tích cực hơn trong cuộc sống của mình, có một thái độ, một suy nghĩ lạc quan hơn về tình trạng của con và nhất là hãy bước đi từng bước với con, mỗi ngày chỉ cần giành cho con 30 phút để ngồi chơi có mục đích với con thôi , mà sao thấy khó quá! Mẹ vẫn cứ hoang mang với những mục tiêu xa vời vợi, liệu con có nói được không, liệu con có vào lớp một được không ?
    Giá như mình có được “lòng tin” của một kẻ “chữa lành” để nói với mẹ rằng – chị cứ theo phương pháp XYZ này đì, thế nào con chị cũng bình phục, cũng nói được, cũng đi học được… thì hẵn là mình sẽ thoải mái lắm , tự hào lắm. Tiếc thay, mình là một người chỉ tin vào chứng cớ, chỉ biết rằng cho đến giờ này, mọi biện pháp can thiệp chỉ là để giúp trẻ tiến bộ ! để bình yên và để vui vẻ , chứ không phải là lành bệnh!
    Điều mong muốn lớn nhất chính là sự tôn trọng đứa trẻ, sự tôn trọng không chỉ đến từ bố mẹ để đừng đem con ra làm vật tế thần cho các phương pháp thần kỳ, mà còn là sự tôn trọng đến từ cộng đồng chung quanh. Đừng nhìn trẻ bằng sự kỳ thị về những hành vi kỳ cục của con và luôn giữ lòng thương hại, tội nghiệp quá để đốc thúc bố mẹ phải chữa lành cho cháu để cháu còn có thể hòa nhập với cộng đồng ! Cộng đồng không hòa nhập với cháu, sao cứ đòi cháu phải hòa nhập với cộng đồng ?
    Hãy tôn trọng con người bên trong của trẻ, và hãy chấp nhận cái vỏ bên ngoài của trẻ. Đừng đòi hỏi sự chữa lành để đen lại sự bình phục giả tạo cho con, mà hãy đòi hỏi sự an yên của bố mẹ, để từng bước vui vẻ đồng hành cùng con,nhất là có thể đưa ra những mục tiêu nho nhỏ từng bước nhỏ hàng ngày, để dần dần trẻ có thể tiến bộ về ngôn ngữ, về hành vi, về giao tiếp về nhận thức bằng sự phối hợp của những nguyên tắc can thiệp có chứng cớ khoa học trong một môi trường vui vẻ và một bầu khí trong lành!
    Lê Khanh .
  • LÀM SAO CHO TRẺ BIẾT NÓI

    LÀM SAO CHO TRẺ BIẾT NÓI

    Chậm nói là Tình trạng chưa có âm và lời nói hay chỉ là những âm, những từ rời rạc vô nghĩa. Có 2 tình trạng khác nhau :

    • Chậm nói bẩm sinh có trong các dạng trẻ đặc biệt, với nhiều mức độ khác nhau .
    • Chậm nói đơn thuần : Trẻ không có cơ hội giao tiếp và thường xuyên xem TV, xem DVD nên mất khả năng nói.

    Ngôn ngữ cũng không chỉ là những tiếng nói phát ra, mà nó có hai yếu tố:

    • Ngôn ngữ tiếp nhận ở đứa trẻ, còn gọi là ngôn ngữ nghe và hiểu.
    • Ngôn ngữ đáp ứng là cách mà trẻ bầy tỏ để trình bầy một thông điệp.

    Đa phần trẻ có được ngôn ngữ tiếp nhận hay nhận biết mà không có ngôn ngữ đáp ứng. Như vậy sự giao tiếp bao gồm các yếu tố sau :

      –   Nghe và hiểu tiếng nói.

      –   Có khả năng đáp ứng tiếng nói của người khác.

      –   Có sự trao đổi qua lại bằng lời nói hay dấu hiệu.

    Vì thế việc tập giao tiếp hay tập nói,  không chỉ là tập cho trẻ có thể nói ra bằng tiếng nói mà còn có thể hiểu được lời nói của người khác và đáp ứng đúng với tình huống bằng lời , nét mặt hay cử chỉ .

    Ví dụ : Để trả lời câu hỏi : Con ăn bánh không ? ( hay cử chỉ đưa cái bánh ra ) – Trẻ cần đáp lại bằng : Lời nói ( dạ ăn hay dạ có ) Nét mặt ( mỉm cười gật đầu ) và cử chỉ ( giơ tay ra ) Có thể ban đầu trẻ chỉ gật, sau đó có thể là vừa gật đầu, vừa giơ tay ra . Và tốt nhất là trẻ bộc lộ cả ba hình thức.

    Như vậy, khả năng giao tiếp của trẻ được hiểu là :

    • Đáp ứng nhu cầu của cơ thể ( ăn, uống.. ) của tâm lý ( chơi, đòi hỏi) của cảm xúc ( yêu thích, ganh tỵ, ghen ghét .. )
    • Diễn đạt ý muốn thông qua cử chỉ điệu bộ có sự kết hợp với lời nói.
    • Biết trao đổi luân phiên. – lắng nghe, hiểu, phản ứng ..

    Trẻ cần HIỂU ngôn ngữ tiếp nhận, trước khi BIẾT dùng ngôn ngữ đáp ứng để cho người khác hiểu ý muốn của mình. Trẻ hay quậy phá, kêu khóc là vì không diễn đạt cho người khác hiểu được ý muốn của mình .

    Để giúp trẻ HIỂU được các thông điệp bằng lời nói, nét mặt và cử chỉ của người lớn, khi giao tiếp với trẻ chúng ta không nên :

    • Nói nhiều, nhanh hay nói một câu dài .
    • Nói mà không diễn tả bằng cử chỉ – nét mặt với các biểu cảm cụ thế !
    • Nói kiểu nói ngọng, nói lái ..đặc biệt là nói với nghĩa bóng.

    Những nguyên tắc chính trong việc tập cho trẻ khả năng giao tiếp là :

    • Tập cho trẻ biết chú ý lắng nghe .
    • Tập cho trẻ biết Bắt chước:
    • Tập cho trẻ biết sự luân phiên : … )
    • Tập cho trẻ trong môi trường tự nhiên:.

     NGUYÊN TẮC TẠO SỰ CHÚ Ý :

    Chú ý là nền tảng cho mọi hoạt động từ giao tiếp đến phát triển kỹ năng cá nhân. Vì thế, bước đi đầu tiên khi tập nói cho trẻ là phải hình thành khả năng chú ý.

    Trẻ chỉ chú ý đến những gì mà chúng Quan tâm với sự Hứng Thú hay phù hợp với nhu cầu của mình. Vì vậy, biện pháp hiệu quả có thể gây hứng thú, quan tâm và đáp ứng nhu cầu của trẻ chính là hoạt động VUI CHƠI.

    Vui chơi không phải là những hoạt động vô nghĩa theo kiểu nghịch phá với các món đồ chơi mua ngoài chợ, mà đó là những kỹ thuật được tác động một cách khéo léo với các mục đích cụ thể nhằm thu hút sự chú ý của trẻ, để từ đó hướng trẻ vào các mục tiêu của hoạt động giao tiếp.

    Các yếu tố tạo nên khả năng tập trung chú ý :

    • Tự do : Trẻ phải được tự do trong việc chọn lựa, tìm kiếm và sử dụng các món đồ chơi trong tầm tay, từ đó mới có hứng thú.
    • Tự ý : Trẻ được tùy ý sử dụng kể cả việc ném hay đưa lên miệng cắn các món đồ vật trong tay để dần dần tạo được sự quan tâm đến các món đồ đó.
    • Tự chủ : Trẻ được vận động cơ thể một cách thoải mái, không bị ngăn cản vì vậy cần có một không gian an toàn với các công cụ phù hợp.

    Để giúp trẻ có thể tập trung hơn vào các công cụ chúng ta cần :

    • Có một không gian phù hợp không rộng quá hay bó hẹp trong góc can thiệp.
    • Không quá nhiều đồ chơi trước mắt, bầy biện hỗn độn mà chỉ một số món phù hợp với năng lực và độ tuổi của trẻ.
    • Không ồn ào với nhiều âm thanh, nhạc hay tiếng ồn làm trẻ chia trí, cũng không quá nhiều lời nhắc nhở, hướng dẫn hay yêu cầu của người lớn.

    Để tạo sự chú ý của trẻ vào các đồ vật cho hoạt động tương tác, chúng ta cần để ý :

    • Theo sở thích : Lưu ý những món đồ chơi mà trẻ ưa thích , để dùng nó làm vật thu hút sự chú ý của trẻ.
    • Theo nhu cầu : Lưu ý đến các nhu cầu thể chất ( ăn/uống ) và tinh thần ( Sự an toàn, thoải mái ).
    • Theo thói quen : Lưu ý đến các thói quen như thuận tay trái, tìm kiếm các món đồ chơi quen thuộc, có những hành vi lập đi lập lại với một số món đồ chơi.

    CÁC YẾU TỐ HẠN CHẾ :

    Chúng ta hiểu rằng những khó khăn, hạn chế trong khả năng tiếp nhận ngôn ngữ của trẻ là do trẻ chưa có :

    • Khả năng chú ý , đây là yếu tố hầu hết các trẻ chậm nói đều kém.
    • Khả năng hiểu rõ những lời nói mà ta nói với trẻ
    • Khả năng hình dung những hình ảnh cụ thế mà trẻ có thể biết.

    Vì thế, trước khi bắt tay vào việc tập nói cho trẻ , ta cần phải tập cho trẻ có được sự tập trung, có khả năng nghe được những âm – từ rõ ràng do ta phát ra , và hiểu biết ý nghĩa, công năng của những vật mà ta nói đến. Các điều này cần kết hợp với sở thích, thói quen và sự vui vẻ trong giao tiếp với người khác.

    3 nguyên lý cơ bản để phát triển ngôn ngữ:

    • Khích lệ phát âm: Khi biết trẻ có ý định giao tiếp ta khuyến khích và chờ đợi để trẻ có thể phát ra một âm bất kỳ. Dần dần sẽ điều chỉnh cho rõ nghĩa hơn.
    • Chấp nhận phản ứng bằng hành động: Khi trẻ chỉ có phản ứng mà không phát âm, ta cố gắng giúp trẻ chủ động hơn. Nếu trẻ tỏ ra không biết hay không muốn giao tiếp, ta cần có những tác động kích thích (ôm ấp, vỗ về, hỏi han, cười, nhìn trẻ) .
    • Không bắt ép hay trêu chọc để trẻ phải nói: Trẻ có thể có những phản ứng đồng ý hay không đồng ý, đôi khi chúng ta cần có những tác động để trẻ phản đối (lấy đồ chơi, bắt trẻ ngưng làm điều mà trẻ thích) nhưng là để quan sát cách phản đối được biểu lộ bằng hành vi hay ngôn ngữ chứ không nên kéo dài, hay trêu chọc để trẻ phải phản ứng mạnh hơn.

    Các yếu tố cần lưu ý khi tiến hành các hoạt động tương tác với trẻ :

       *Kỹ năng tham gia trò chơi: Trẻ có thể tham gia chơi trước khi biết dùng từ ngữ. Để được như vậy, trẻ phải được tập và khuyến khích khả năng chú ý vào trò chơi.

      * Sự luân phiên: Đàm thoại là một quá trình tương tác 2 chiều : lắng nghe và chờ đợi. Hãy thông qua trò chơi và các hoạt động trong nhà, tạo ra sự luân phiên cùng nhau thực hiện các hoạt động của trò chơi.

      * Bắt chước: Trò chơi bắt chước góp phần to lớn trong việc học những âm thanh mới Phần lớn các em bé thích thú bắt chước. Hoạt động bắt chước nên được khuyến khích qua hành động trước khi tập cho bé biết bắt chước lời nói.

    * Sử dụng âm thanh và điệu bộ cho những mục đích khác nhau: Âm thanh và cử chỉ có thể được sử dụng để “ chào” hay ‘tạm biệt”, để đòi hỏi cácvật ngoài tầm tay của trẻ, đòi hỏi sự giúp đỡ, chia sẻ thông tin, để bỏ thức ăn, đồ chơi… mà trẻ không thích.

    * Sự hiểu biết: Trẻ chưa biết nói có thể hiểu những từ mô tả con người, đồ vật, hành động, hiện tượng chung quanh.

    Trong việc dạy trẻ, cần kết hợp giữa SỰ VUI THÍCH và YÊU CẦU. Nếu muốn trẻ học tốt, trẻ phải có sự vui thích trong khi học, vì vậy việc hướng dẫn từ ngữ nên thông qua các trò chơi để tạo hứng thú cho trẻ tập nói.

    CÁC NGUYÊN TẮC GIÚP TRẺ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ

    Trẻ  cần  học những kỹ năng mới một cách chậm rãi, những kỹ năng này bao gồm nhiều bước nhỏ, có trẻ học nhanh, có trẻ học chậm qua từng bước, không nôn nóng..

    Mỗi chương trình “học” đều cần được cá nhân hoá để phù hợp với từng trẻ  và gia đình .Điều quan trọng là con được dạy những điều thích hợp đúng lúc, đúng chỗ.

    Cần dành thời gian để tìm hiểu xem con đã có thể làm được gì, để biết con sẵn sàng học cái gì kế tiếp. Nhiều kỹ năng có thể được dạy trong cuộc sống hàng ngày, không phải dành riêng thời gian cho việc dạy vì việc dạy được lồng trong mọi việc cha mẹ làm với con.  “Dạy” nghĩa là dùng thời giờ theo cách khác đi, hiểu động cơ của việc cha mẹ làm, và yêu thích những việc làm cùng con; là giúp đỡ con chứ không phải đứng ngoài quan sát bàng quan hay chỉ tìm trường, tìm thầy đưa con đi học Nói !.

    LÊ KHANH – TT Diệp Quang An Giang.